Jiyanmuratova G. S0TS10L0 I d I y

1 Мид Дж. Азия // Американская социологическая мысль. Тексты. - М., 1996. - С. 227.
341

---

Bu borada shu jihatni qayd etish kerakki, "umumlashtirilgan 
boshqa"ni o‘zaro aloqa ishtirokchisining sotsial muhiti sifatida 
ko‘zdan 
kechira turib, 
olim 
"umumlashtirilgan 
boshqa"ning 
dominantasi bo‘lgan "ahamiyatli boshqa” tushunchasini ajratib 
ko‘rsatadi. Bu tushuncha kelgusida sotsiologiyada referent guruh 
muammosini ishlab chiqishda muhim rol o‘ynadi. Referent guruh esa 
shaxs uchun etalon b o iib xizmat qiladigan haqiqiy yoki tasavvurdagi 
sotsial guruh kabi talqin etiladi. Shaxs o‘zining sotsial mavqyeini, 
harakati va ko‘rsatmalarini ana shu etalonga qiyoslaydi.
Midni o‘zlik genezisi juda qiziqtiradi. U o‘zlikning asosi -
ishoralar suhbatidir, deb hisoblaydi, ammo, agar odamlar bunday 
suhbat chogida o‘zlarini ob’ekt deb hisoblashmasa, suhbatda o ‘zlik 
boimaydi. Mid bola rivojlanishining ikki bosqichida o ‘zlik genezisini 
kuzatadi.
“Mazkur bosqichlaming birinchisida, - yozadi Mid, - shaxsning 
o'zligi o‘ziga xos sotsial harakatlar doirasida uning o‘ziga va bir- 
biriga nisbatan boshqa shaxs laming alohida ko'rsatmalarini shunchaki 
tashkil etish orqali ifodalanadi. Shaxs boshqa shaxslar bilan birgalikda 
ana shu sotsial harakatlarda ishtirok etadi. 0 ‘zlikning to iiq
rivojianishi jarayonining ikkinchi bosqichidagina, o‘zlik nafaqat shu 
alohida ko‘rsatmalarni, balki umumlashtirilgan boshqa yoki o‘zi 
taalluqli boigan sotsial guruhning ko‘rsatmalarini tashkil etuvchisi 
sifatida belgilanadi"1.
Ikkala bosqich bolalar yoshidagi shaxslar faoliyatining asosiy 
shakli boigan o‘yinni o‘rganish va ta ’riflash bilan bogiiqdir. Birinchi 
bosqich - bu rolli o‘yinlar. Bunda o‘yin (play) bolaning o'ziga tegishli 
boim agan rollami ijro etishi bilan bogiiq. Bu ota-ona va boshqa 
qarindoshlar, doktorlar, sotuvchilar va hokazolaming rollaridir. 
Bolalar bu rollami o‘z-o‘zi bilan "muloqot qilish" jarayonida 
o‘ynaydi.
Agar inson o'zlikni toiaqonli rivojlantirsa, keyingi bosqichga -
jamoaviy o‘yinlarga o‘tish talab qilinadi. Ammo bu o‘yin (game) endi 
boshqacha tarzda namoyon boiadi. Rolli o'yinlar bosqichida bola 
boshqa alohida odamlar rolini qabul qilsa, jamoaviy o'yinlar 
bosqichida bola o‘yinda ishtirok etayotgan har bir odamning rolini