Jismoniy tarbiya fanidan

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG`BEK NOMIDAGI O`ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI MATIMATIKA FAKULTETI
MATIMATIKA YO`NALISHI
JISMONIY TARBIYA FANIDAN


REFERAT
MAVZU :Jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanadiganlarni nazorat qilish va o’zini-o’zi boshqarish

Bajardi:Xalilova Munisxon
Qabul qildi:Razokova F S


REJA:
Kirish
1. Sog’lomlashtiruvchi jismoniy tarbiya uchun tibbiy ko’rsatmalar va qarshi ko’rsatmalar
2. Muntazam jismoniy mashqlar va sport mashg’ulotlari paytida tananing holatini diagnostikasi va o’z-o’zini boshqarish
3. Tibbiy pedagogik nazorat ,ularning mazmuni
4. O’z-o’zini boshqarish, uning asosiy usullari , ko’rsatkichlari va jismoniy mashqlar jarayonida o’zini-o’zi boshqarish kundaligi
5. Standartlar ,antropometrik indekslar, funksional testlarning nomogrammalaridan ,jismoniy rivojlanish , jismoniy holatni , organizmni funksional holatini , jismoniy tayyorgarligini baholash uchun mashq testlaridan foydalanish
6. Jismoniy rivojlanish ta’rifi
7. Jismoniy ko’rsatkichlarni baholash usullari
8. Jismoniy tarbiya bilan shug’ullanadiganlarning funksional holatini baholash
9. Jismoniy ko’rsatkichlarni aniqlash
10. Talabalar salomatligini baholash usullari
11. Jismoniy mashqlarning mazmuni va usullarini nazorat natijalariga ko’ra tuzatish
Xulosa

KIRISH

Jismoniy mashqlarning inson tanasiga sog'lomlashtiruvchi ta'siri qadim zamonlardan ma'lum. Yunon shifokorlari va faylasuflarining ko'p avlodlari o'zlarining asarlarida va so'zlarida kasalliklarga qarshi kurashish va umrni uzaytirish uchun ularning katta ahamiyatini ko'rsatdilar. Shunday qilib, Aristotel aytdi: "Hayot harakatni talab qiladi" ... "Hech narsa uzoq davom etadigan jismoniy harakatsizlik singari odamni quritmaydi va yo'q qilmaydi". Jismoniy mashqlar - bu odamning jismoniy va ruhiy holatini o'zgartirishning juda kuchli vositasi. To'g'ri tashkil etilgan mashg'ulotlar sog'likni mustahkamlaydi, jismoniy rivojlanishni yaxshilaydi, jismoniy tayyorgarlikni oshiradi va ish faoliyatini yaxshilaydi, inson tanasining funktsional tizimlarini yaxshilaydi. 
DJT shakllari ikki guruhga bo‘linib o‘rganiladi :
1.Shifoxonada qo‘llaniladigan DJT shakllari :
-ertalabki badan tarbiya
15 – 20 minut davomida bajariladi, qo‘llashdan maqsad organizmning umumiy tonusini ko‘tarish, tetiklashtirish. Shakl yakka, kichik guruh, guruh holida o‘tkaziladi;
-davolovchi gimnastika muolajasi
shifoxonada o‘tkziladigan shakllarning asosiysi bo‘lib hisoblanadi. Muolaja 3 qismdan iboratdir, ya'ni - kirish qismi, bunda organizm asosiy yuklamani bajarishga tayyorlanadi. Birinchi qismda yengil mashqlar berilib, umumiy vaqtning 15-25 %ni tashkil etadi;
- asosiy qismi,bunda organizmga aso-siy mashqlar beriladi va uning jismoniy yuklamaga moslashishi amalga oshiriladi. Mashqlar, yuklamalar asta-sekin o‘sib boradi, avvaliga umumiy vaqtning 50 %, keyinchalik 70 % ajratiladi;
-tugallanish qismi – bunda organizmga yengil, bo‘shashtiruvchi mashqlar beriladi, organizmning dastlabki holatiga qaytishi ta'minlanadi. Avvaliga umumiy vaqtning 25 %, keyinchalik 15 % ajratiladi.
2.Shifoxonadan tashqarida qo‘llaniladigan DJT shakllari :
-terrenkur
Har xil ko‘tarilib tushish burchagiga, masofa uzunligiga ega bo‘lgan maxsus tayyorlangan yo‘lka. Bu shakl asosan sanatoriya-kurortlarda, dispanserlarda qo‘llaniladi. Yurak-qon tomir kasalliklarida, nafas organlari, oshqozon-ichak yo‘li, tayanch-harakat apparati kasalliklari va modda almashinuvi buzilishi bor bemorlarga tavsiya etiladi. Davolash maqsadida buyurilishi uchun terrenkurning 4 ta mashruti tavsiya etiladi, ular :
-1-marshrut – ko‘tarilish burchagi 4 gradusdan oshmaydi, masofa uzun-ligi 500 metr;
-2-marshrut – ko‘tarilish burchagi 5-10 gradus, masofa 1000 metrgacha;
-3-marshrut – ko‘tarilish burchagi 11-15 gradus, masofa 2000 metrgacha;
-4-marshrut – ko‘tarilish burchagi 16-20 gradus, masofa 3000-5000 metrgacha.
-sog‘lomlashtiruvchi yugurish
me'yorli sur'atda yugurish uchun oyoqlar ma'lum balandlikka ko‘trilib yuguriladi;
-sayr qilish, ekskursiya
sog‘lomlashtirish, organizmni mustahkamlash, chiniqtirish, emotsional tonusni tiklash maqsadida foydalaniladi;
-yaqin turizm
asosan sanatoriya-kurortlarda, tog‘li sharoitda qo‘llanilib, bemorlarga kuniga ko‘p emas, kam emas o‘rta hisobda 15 kmgacha yurish tavsiya etiladi;
-o‘yinli darslar
shifoxonadan tashqarida o‘yin vositalaridan foydalangan holda o‘yinli darslar amalga oshiriladi. Bu bilan bemorlar organizmini o‘sib boruvchi jismoniy yuklamalarga moslashtirib boriladi.
-ommaviy jismoniy tarbiyaviy chiqishlar.

2 O'z-o'zini nazorat qilishning eng yaxshi shakli-bu jurnal. O'quv yuklarining hajmi va intensivligini, baholash va musobaqalar natijalarini, jismoniy mashqlar paytida tananing holatining ba'zi ob'ektiv va sub'ektiv ko'rsatkichlarini qayd etish tavsiya etiladi. 
O'z-o'zini nazorat qilish kundaligida uyquning davomiyligi va sifati, uxlab qolish jarayoni, uyg'onish (sabab), orzular, vaqti-vaqti bilan yoki notinch uyqu, uyqusizlik qayd qilinadi. Uyqu paytida sportchining tanasida tiklanish jarayonlari davom etadi va agar odam yaxshi uxlamasa, tiklanish jarayonlari buziladi, bu ayniqsa markaziy asab tizimining ishiga ta'sir qiladi. Boshqa alomatlar bilan tasdiqlanmagan salomatlikdagi kichik burilishlar darhol uyquda aks etadi. O'z -o'zidan mashq qilishni boshlashdan oldin, siz mahalliy shifokoringizdan yoki tuman tibbiy -jismoniy dispanseridan jismoniy harakatlanish rejimi bo'yicha tavsiyalar olishingiz kerak. Keyin, shifokorlar yoki jismoniy tarbiya mutaxassislarining tavsiyalaridan (yoki mashhur metodik adabiyotlardan) foydalanib, o'zingiz uchun eng foydali mashq turlarini tanlang. Siz bir kunni o'tkazib yubormaslikka harakat qilib, muntazam ravishda mashq qilishingiz kerak. Bunday holda, mashg'ulotdan oldin va keyin tanada sodir bo'ladigan barcha o'zgarishlarni qayd etib, sizning farovonligingizni muntazam kuzatib borish zarur. Buning uchun diagnostika yoki iloji bo'lsa, o'z-o'zini diagnostika qilinadi. U amalga oshirilganda, o'z-o'zini nazorat qilishning ob'ektiv ko'rsatkichlari diqqat bilan qayd qilinadi: yurak urishi, qon bosimi, nafas olish, vazn, antropometrik ma'lumotlar. Diagnostika o'quvchining jismoniy tayyorgarligini aniqlash uchun ham qo'llaniladi. Yurak-qon tomir tizimining reaktsiyasini baholash yurak urish tezligini (puls) o'lchash yo'li bilan amalga oshiriladi, bu dam olish paytida kattalar erkakda daqiqada 70-75, ayollarda-75-80. 
Tibbiy nazorat asoslari
Rosh E b n y k o n t o l b - sog'liqni saqlash tizimining ajralmas qismi - jismoniy tarbiya va sport bilan tibbiy ko'rikdan o'tish. Tibbiy nazorat sport tibbiyotining amaliy qismidir.
Rt haqida P haqida va N va y e d va s va n a - bu sport va jismoniy madaniyat ta'sirini inson tanasiga o'rganadigan klinik tibbiyotning bir qismidir. Sport tibbiyotining eng muhim qismi sport nazorati. Uning vazifasi quyidagilarni o'z ichiga oladi: jismoniy stressga moslashish, jismoniy madaniyatning ijtimoiy roli aholining barcha bir sharoitlarini mustahkamlash omili sifatida; O'quv jarayonini boshqarishda qatnashish, ommaviy va dam olish ishlarini, yosh sportchilarni o'qitish, shuningdek, yuqori yutuqlar, jinsiy va doping nazorati va boshqa sport turlarini o'qitish, shuningdek, yosh sportchilarni o'qitish, shuningdek, yosh sportchilarni tayyorlashda ishtirok etish.
Sport tibbiyot sportchilarni profilaktika, davolash va reabilitatsiya qilish bilan shug'ullanadi.
Tibbiyot fanidan jismoniy tarbiya g'oyalarini kirib borish XVIII asrning oxiri - XIX asr boshlarida ishoratlar. Jismoniy tarbiya muammosi asoschilari, poz-sh-lesish va V. V. V. V. V. - G'orinevskiyning keng ko'lamini tiklash vositasi sifatida. Hozirgi bosqichda S.Punrov va Keyingi yillarda sport tibbiyotining asoslari va tibbiy nazorat asoslari Moskvada jismoniy tarbiya ilmiy-tadqiqot instituti rahbarligida sport tibbiyotining asoslari va tibbiy nazorat asoslari yotqizilgan. 50-yillarda yaratilgan, serkyum kimyoviy dispanserlar jismoniy tarbiya bo'yicha tibbiy nazoratni ta'minlaydi va ushbu masalalar bo'yicha terapevtik va profilaktika muassasalari uchun uslubiy markaz hisoblanadi. 50-yillarda mamlakatimiz sportchilarining Olimpiya o'yinlarida faol ishtiroki boshlanganini ta'kidladi. V.E. 40-dan 50-yillarda tibbiy nazoratni yaxshilashga katta hissa qo'shgani, Vasileva, D. Ivanovskiy, G. Krasnevskiy, Keyingi 60-70-yillarda va hozirgi kungacha Sport tibbiyotining turli bo'limlari, tibbiy nazorat, tibbiy nazorat institutlari va jismoniy tarbiya institutlarida, jismoniy tarbiya va sport ilmiy-tadqiqot institutlarida (VF Bashqirov, L. Hewchenko, G. R , Gigneishevili, nd grekorskaya, na zagorskaya, vl Karpman, FG Lapitskiy, S. B.A.Pirogova, S.M. Tsereva, A. V. Chogovazze va boshqalar.
.Aynan salomatlik holati orqali sportchi tanasining va uning markaziy asab tizimining umumiy holati aks etadi.O'z-o'zini boshqarishni amalga oshirishning parametrlaridan biri - uxlashning sifati va davomiyligi. Shuning uchun ham sportchining kundaligida uxlab qolish va uyg'onish jarayonlari, shuningdek uxlash xususiyatlari (vaqti-vaqti bilan, notinch va h.k.) aks ettirilgan. Ushbu parametr tinglovchi uchun juda muhimdir. Darhaqiqat, inson tanasida tungi dam olish paytida tiklanish jarayonlari faollashadi. Uyquning buzilishi, o'z navbatida, markaziy asab tizimiga va sportchining sog'lig'iga salbiy ta'sir qiladi.
Jismoniy mashqlar paytida o'z-o'zini boshqarish, shuningdek, organizmning holatini ish qobiliyati kabi ko'rsatkichini baholashi kerak. Bu yaxshi, adolatli va pastga tushirilgan bo'lishi mumkin. Qoida tariqasida, ushbu parametr uchun eng yuqori reyting farovonlik va qattiq uyqu mavjudligida berilishi mumkin. Biroq, bu har doim ham shunday emas. Ba'zan, sportchi, hatto sog'lig'i yaxshi bo'lsa ham, ish faoliyatini pasaytiradi. Agar bunday hodisa va jismoniy faoliyatni istamaslik bir necha kun ketma-ket davom etsa, bu haqda murabbiyga xabar berish va shu bilan birga, shifokor bilan maslahatlashish kerak. O'zingizni yomon his qilish haddan tashqari kuchlanishning natijasi bo'lishi mumkin.