Jismoniy tarbiya fanidan

Jismoniy rivojlanish– isnson organizmini zahiradagi jismoniy kuchini, chidamliligini va ish qobiliyatini aniqlovchi morfologik va funksional belgilar yig‘indisidir.
Antropometriya– jismoniy rivojlanishni aniqlovchi asosiy usullaridan biri bo‘lib,tana qismlarini o‘lchashdan iborat bo‘ladi.Antropometriya tana qismlarini o‘lchash bilan jismoniy rivojlanishni miqdoriy xarakteristikasini ko‘rsatadi. Asosiy ko‘rsatkichlar sifatida tananing bo‘yi va vazni, ko‘krak qafasi aylanasi, o‘pkaning tiriklik sig‘imi, mushaklar kuchi o‘lchanadi.
Antropometrik standartlar usuli– standartlar, ya'ni tekshiriluvchi guruh belgilarining o‘rtacha qiymatini ifodalaydi. Tekshiririluvchining antropometrik ko‘rsatkichlarini guruh standart o‘rtacha qiymatiga solishtirib, grafik tasviri antropometrik profili tuziladi.
JISMONIY RIVOJLANISH.
Insonning fizik rivojlanishi deganda morfologik va funksional belgilar 
yig'indisi, o'zaro bir-biri bilan bog'liqligi tushuniladi. Bola organizmini shakllanish 
va rivojlanish jarayoni intensiv kechadi, tashqi muhitga alohida sezgirligini 
aniqlaydi. Bolaning jismoniy rivojlanishiga iqlim sharoiti, yashash sharoiti, kun 
tartibi, ovqatlanish xarakteri ta'sir qiladi, shuningdek o'tkazgan kasalliklari. 
Jismoniy rivojlanish tempiga irsiy omillar, konstitutsiya turi, moddalar 
almashinuvi intensivligi, organizmning endokrin foni, qondagi fermentlar aktivligi 
va oziqlanish bezlari sekresiyasi ham ta'sir ko'rsatadi. Shu sababli, bolalarni 
jismoniy rivojlanishini tengligi, ular sog'ligini ishonchli ko'rsatgichi bo'lib 
hisoblanadi. 
Bolalarni jismoniy rivojlanishini baholashda quyidagi ko'rsatkichlarni hisobga 
olish kerak: 
1. Morfologik ko'rsatkichlar: tana vazni va bo'yi, ko'krak qafasi aylanasi, 3 
yoshgacha bo'lgan bolalarda bosh aylanasi. 
2. Funksional ko'rsatkichlar: o'pkaning tiriklik sig'imi, barmoqlar mushak kuchi 
va boshqalar. 
3. Mushaklar va mushak tonusi rivojlanishi, qaddi-qomat holati, tayanch-harakat 
apparati, teri osti yog' qatlami rivojlanishi, to'qimalar turgori. 
Tana uzunligi. Tana uzunligi ko'rsatkichi jismoniy rivojlanish bosh?a 
ko'rsatkichlarga nisbatan stabil hisoblanadi. Bola hayotining birinchi 3 oyligida 
bo'yi eng yuqori tempiga chiqadi.Bola to'g'ri rivojlanganda birinchi oylarida 
byining o'sishi 11-12 sm, uch yoshligida - 8 sm, 4 yoshda - 6 sm. 4 yoshda 
bolaning boyi 100 sm ga yetadi. Keyinchalik (10 yoshgacha) bo'yining o'sganligini 
aniqlash uchun quyidagi formuladan qo'llaniladi: 
Bola bo'yining uzunligi
R = 100 sm + 6 (n-4), 
n - bolaning yoshi, 6 - o'rtacha har yili qo'shiladigan bo'yi uzunligi, sm. Eng 
intensiv bo'yi 5-7 yoshga va jinsiy shakllanish boshlanish davriga to'g'ri keladi.

Talabalar bilishi kerak bo‘lgan amaliy ko‘nikmalar