Jismlarning harakati. Fazo va vaqt darsning maqsadi a

Darsning turi: yangi bilim beruvchi
Dars uslubi: suhbat, savol – javob, tushuntirish
Dars jihozlari: darslik, jadvallar.
Dars rejasi:
1. Tashkiliy qism (2 minut).
2. 0‘tilgan mavzuni suhbatlashish orqali takrorlash (10 minut).
3. Yangi mavzuning bayoni (20 minut).
4. Yangi mavzuga doir masala yechish (10 minut).
5. O’quvchilarni baholash (2 minut)
6. Uyga vazifa berish (1 minut).
Darsning borishi
1. Tashkiliy qism
2. O’tilgan mavzuni so’rash
1) Kinetik energiya qanday ta’riflanadi va ifodalanadi?
2) bajarilgan ish bilan jism tezligi o’zgarishini bog’lovchi formula qanday ifodalanadi?
3) Jismga qo’yilgan kuchning ishi bilan jism kinetik energiyasining o’zgarishi orasidagi bog’lanish qanday ifodalanadi?
3.Yangi mavzu bayoni:
O’zaro ta’sir qiluvchi jismlarning yoki jism qismlarining bir – biriga nisbatan vaziyatiga bog’liq energiya potensial energiya deb ataladi.
Yer sirtidan h balandlikda m massali jismning potensial energiyasi quyidagicha ifodalanadi:


A = - mgh = - 50 ·10 · 20 J = - 10000 J = - 10 kJ
Agar oltinchi qavatga zina orqali emas, balki liftda ko’tarilsak ham og’irlik kuchimiz xuddi shunday A = - 10 kJ ga teng ish bajaradi
4. Mavzuni mustahkamlash:
O’qituvchining qo’shimchalari: Daryolarda to’g’onlar quriladi.Ma’lum balandlikda turgan suv potensial energiyaga ega bo’ladi. Suvning potensial energiyasi elektr energiyaga aylantiriladi. Olingan energiya esa xalq xo’jaligini barcha tarmoqlarini harakatga keltiradi. Suv omborlari qurilganda shu joyning tabiati o’zgaradi: havo namligi ortadi, mahalliy shamollarning yo’nalishi o’zgaradi. Havo harorati pasayadi, o’tloqlar ko’payadi,dam olish uchun qulay sharoitlar yaratiladi. Suv omborlari katta iqtisodiy ahamiyatga ega. Yangi yerlarni sug’orish, baliq urchitish, suv transporti va elektroenergiya tizimi yaxshilanadi. Atrof muhit ko’kalamzorga aylanadi, iqlim o’zgaradi. Dam olish uylari quriladi. Suv omborlarining zarari ham bor. Tabiatga salbiy ta’sir etadi, katta-katta maydonlarni suv bosib ketadi, aholi punktlari , o’rmonlar va boshqa boyliklar suv ostida qoladi, daryo boshiga borib urug’ qo’yadigan baliqlarning yo’li to’silib qoladi. Qirg’oqlar surilib va o’pirilib tushadi. Ayniqsa yer qimirlash hududida qurilgan suv omborlari inson hayoti va faoliyati uchun juda xavfli bo’lishi mumkin. Chunki yer qimirlash natijasida to’g’on yorilib ketsa , aholi punktlari va ekinlarni suv bosib , vayron qilishi mumkin. Shu sababdan suv omborlarini qurishga ehtiyot chorasini ko’rish zarur. Iloji bo’lsa , tabiiy to’g’onlardan foydalanish zarur bo’ladi..