Jismlarning harakati. Fazo va vaqt darsning maqsadi a

Darsning borishi
a) Tashkiliy qism
b) O’tilgan mavzuni so’rash:
1) Jismlarning o’zaro ta’siri deganda nimani tushunasiz?
2) Kuch deb nimaga aytiladi?
3) Kuch qanday birliklarda o’lchanadi?
4) Dinamometrning tuzilishi va ishlashini tushuntirib bering


3. Yangi mavzu bayoni:
Tajriba. Elastik plastinka mahkamlangan aravachani va xuddi shunday ikkinchi aravachani —> 49-rasmda ko'rsatilganidek stol ustiga qo'yaylik. Bukilgan plastinkani tortib turgan ipni kuydirib yuborsak, elastik plastinka ikkala aravachaga bir xil ta'sir etib, ularni ikki tomonga itarib yuboradi. Bunda ikkala aravachaning tezliklari bir xil bo'ladi, ya’ni: ν₁=ν₂
Endi ikkinchi aravacha ustiga yuk qo’yib, yuqoridagi tajribani qaytaramiz. Lekin bu holda birinchi aravachaning tezligi ikkinchisinikiga nisbatan katta bo’ladi, ya’ni: ν_1>ν₂
Ikkinchi aravachaning ustiga qo’yilgan yuk qancha ko’p bo’lsa, uning tezligi shuncha kichik bo’ladi. Boshqacha aytganda, yuk qancha ko’p bo’lsa, uning tinchlik holatini o’zgartirish shuncha qiyin bo’ladi. Yuk ko’p bo’lganda jismning tinchlikdagi yoki harakatdagi holatini saqlashga urinish qobiliyati katta bo’ladi
Jismga ta’sir etuvchi kuch bo’lmaganda uning tinchlikdagi yoki harakatdagi o’z holatini saqlash xossasi inertlik deyiladi
Jismning inertligi qancha katta bo’lsa, uning tinch holatini yoki harakatdagi holatini o’zgartirish shuncha qiyin bo’ladi
Massa:
Jismning inertlik xossasini tavsiflaydigan fizik kattalik massa deb ataladi va m harfi bilan belgilanadi. Massa so’zi lotinchadan bo’lak, parcha degan ma’noni bildiriadi.



4. Yangi mavzuni mustahkamlash

“X” va “O” o’yini

Inertlik	Tarozi	Jismlar sistemasining massasi
Massa	Jism massasi	Massa birliklari
Bo’lak, parcha	Kilogram	Jism inertligiga misol