Жиноят ҳУҚУҚИ (умумий қисм) Маърузачи

Ўзбекистон Республикасининг Жиноят кодекси ўзининг ички узвий бирлиги ва бир - бирига ўзаро боғлиқ жиноят - ҳуқуқий меъёрларнинг мустаҳкам тизимга эга эканлиги билан ажралиб турувчи жиноят ҳуқуқи принципларини, жиноий жавобгарлик асослари ва шартларини, жиноят деб эътироф этиладиган ижтимоий хавфли қилмишларни, бундай қилмишларни содир этган шахсларга нисбатан ҳуқуқий таъсир чоралари қўлланилишининг тури ва чегарасини белгилаб берувчи Олий давлат органи томонидан қабул қилинган ва олий юридик кучга эга бўлган қонун ҳужжатидир.
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси 1994 йил 22 сентябрда қонун чиқарувчи орган томонидан қабул қилинган ва 1995 йил 1 апрелдан қонуний кучга кирган.
Жиноят кодексининг вазифалари:

1. 
   жиноят қонуни билан қўриқланадиган ижтимоий муносабатларни жиноий тажовузлардан қўриқлаш;
   
2. 
   жиноятларни олдини олиш;
   
3. 
   фуқароларни республика Конституцияси ва қонунларига риоя қилиш руҳида тарбиялашдан иборат.
   

Жиноят қонуни ана шу вазифаларни амалга ошириш учун жиноят қонунида белгиланган жавобгарликнинг асослари ва принципларига асосланади.
Ушбу принциплар: қонунийлик, фуқароларнинг қонун олдида тенглиги, демократизм, инсонпарварлик, одиллик, айб учун жавобгарлик, жавобгарликнинг муқаррарлиги принципларидир.


6. Жиноят қонуни нормаси тушунчаси, тузилиши ва турлари.

Жиноят қонуни тизими Умумий ва Махсус қисмдан ташкил топган.

Умумий ва Махсус қисм ўз ўрнида бўлимлар, бўлимлар - боблардан, боблар - моддалардан ва моддалар эса, қисм ҳамда бандлардан иборатдир.
Жиноят қонуни Умумий қисми: 7 бўлим, 17 боб ва 1 - 96 моддаларни ўз ичига олади. Жиноят қонунига киритиладиган ҳар қандай ўзгартиш ва қўшимчалар Жиноят қонуни тизимига таъсир этмайди. Янги киритиладиган боб, норма мавжуд боб ёки моддага илова (прим.) шаклида киритилади (Масалан: ЖК ХХ¹ боби ёки 66¹ - моддаси).
Жиноят ҳуқуқи нормаси тизими:
- гипотеза;
- диспозиция;
- санкциядан ташкил топади.
Гипотеза деб - норманинг қўлланилиши шарт шароитини кўрсатувчи модда қисмига айтилади.
Одатда, махсус қисм нормаларида гипотеза мавжуд бўлмайди, у умумий қоида сифатида, ЖКнинг 16 - моддаси (“Жиноий жавобгарлик тушунчаси ва асослари”) қоидаларидан келиб чиқади.
Диспозиция деб – ижтимоий хавфли қилмишнинг белгиларини ифодаловчи модда қисмига айтилади.
Ушбу белгилар аниқ кўринишдаги жиноят таркибини ифодалайди. Диспозициянинг беш тури мавжуд бўлиб. Улар:
- Оддий;
- Тасвирлов;
- Бланкет;
- Ҳаволаки;
- Аралаш.