Жараёни ва ўзбекистон ёшлари”

ЁШЛАРНИНГ БЕҚАРОР ИШ БИЛАН БАНДЛИГИГА 
ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР
Набиев Олимжон Абдисаломович
Тошкент давлат иқтисодиёт университети таянч докторант
Жаҳондаги глобал иқтисодий ва технологик жараёнларда меҳнат бозо-
рининг либераллашиши, меҳнат ресурслари мобиллиги ва миграциясининг 
кенгайиши, ижтимоий кафолатларга эътиборнинг сусайиши, ҳамда аҳолининг 
норасмий иш билан бандлиги меъёрларининг ошиб бораётгани ходимнинг 
муқим иш жойида меҳнат фаолиятини амалга оширувчи анъанавий моделла-
рига жиддий ўзгартиришлар киритмоқда. Натижада меҳнат бозорида меҳнат 
ресурсларининг прекариат (лотинча: “precarium” – “беқарор”, “кафолатланма-
ган” сўзларидан) номини олган табақаси шакллана бошлади ва Халқаро меҳнат 
ташкилотининг иш биланмуносиб бандлик концепцияси талаблари бузилишига 
сабаб бўлмоқда. 
Хусусан 2017 йилда жаҳондаги иш билан бандларнинг 42% дан кўпроғи ёки 
1,4 млрд. киши прекариатлар (беқарор иш билан бандлар) ҳисобланади ва хар 
йили 17 млн. киши улар қаторига кўшилмоқда. Жумладан, жами иш билан банд 
бўлган аҳолининг ривожланган давлатларда 10% дан ортиқ қисми, саноати ри-
вожланган мамлакатларда 46,5%, ҳамда ривожланаётган мамлакатларда 78% дан 
кўпроқ қисми беқарор иш билан банд бўлганлар улушига тўғри келмоқда. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги 
№ ПҚ-4947 сонли Қарори билан қабул қилинган “2017 - 2021 йилларда 
Ўзбекистон Рес публикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши 

---

115
Дунё глобаллашув жараёни ва Ўзбекистон ёшлари
бўйича Ҳаракатлар стратегияси”да аҳолининг иш билан бандлигини таъ-
минлаш юзасидан давлат органлари ишлари самарадорлигини ошириш, 
фуқароларни меҳнат фаолиятига жалб қилиш учун қулай шарт-шароитлар 
яратиш, янги иш ўринларини ташкил этувчи тадбиркорлик субъектлари фа-
олиятини рағбатлантириш юзасидан аниқ вазифалар белгиланган. Жумладан,
аҳолининг иш билан бандлиги даражаси ва реал даромадларини изчил оши-
риб бориш, ижтимоий ҳимояси ва соғлиғини сақлаш тизимини такомиллаш-
тириш вазифасига алоҳида устуворлик берилган.
Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 
Республика аҳоли бандлиги ва меҳнат муҳофазаси илмий маркази томонидан 
2019 йилнинг декабрь ойида 108 та шаҳар ва туманда 485 та фуқароларнинг 
ўзини ўзи бошқариш органлари, 4,9 мингта уй хўжалиги ва 25,8 минг нафар 
фуқаро қамраб олинган ижтимоий тадқиқот натижаларгига кўра, ишсизлик 
даражаси иқтисодий фаол аҳолига нисбатан 9,0% ни ташкил этган. Бу эса 2018 
йилга нисбатан 0,3% га пасайганлигини кўрсатади. Ишга муҳтож бўлган аҳоли 
сони 1 335,3 мингни ташкил этган, 16-30 ёшли аҳоли ўртасида ишизлик 15,0% 
ни, аёллар ўртасида - 12,8% ни ташкил этган. (1-расм).
Меҳнат 
ресурслари
19007,8
Расмий 
секторда 
бандлар
Норасмий 
секторда 
бандлар
Ташқи меҳнат 
миграцияси
муҳтожлар
5712,1
5368,3
2460,2
Ишга 
муҳтожлар
1335,3