Жараёни ва ўзбекистон ёшлари”

ОЛИЙ ТАЪЛИМДА ХАЛҚАРО ТАЖРИБАЛАР ВА 
МАСОФАВИЙ ТАЪЛИМНИ ҚЎЛЛАШНИНГ МУҲИМ 
ЙЎНАЛИШЛАРИ 
Шахноз Хикматовна Самиева
Бухоро муҳандислик-технология институти, педагогика фанлари бўйича 
фалсафа доктори (PhD), доцент, 
Марварид Хаким қизи Маджидова 
ўқитувчи-стажёр
Республикамизда олий таълим соҳасида олиб борилаётган изчил сиёсат на-
тижасидаги ривожланиш ўқитишнинг янги шаклларини жорий этишни тақоза 
этмоқда. Шу сабабли, ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш орқали 
масофавий таълим тизимини юқори сифат даражасида ташкил этиш ҳозирги 
куннинг долзарб муаммоларидан бири ҳисобланади. Ривожланган давлатлар 
тажрибаси шуни кўрсатмоқдаки, ҳар бир мамлакатнинг дунёдаги иқтисодий, 
ижтимоий ва сиёсий мавқеини, унинг иқтисодий ўсишда асосий омили бўлиб 
бораётган интеллектуал бойлиги таъминлайди.
Ҳозирги кунда республикамизда замонавий ахборот ва коммуникация тех-
нологияларининг таълим жараёнига кириб келиши янги ўқитиш шакли - масо-
фавий ўқитиш таълимининг яратилишига омил бўлди. Бу эса ўз навбатида олий 
таълимда янгича тизим ташкил қилинишига асос яратади. Масофавий таълим 
тизимида педагоглар, компьютер дастурчилари ва мутахассислари ёрдамида 
ўқитишнинг инновацион шакллари, янги ўқитиш курслари, онлайн конферен-
циялар, вебинарлар ўтказишни амалга ошириш ҳамда масофавий ўқитиш ти-
зимини (Интернет, Кейс, ТВ – технологиялар ва ҳ.к.) ўзлаштирган бўлишини 
тақозо этмоқда. 
Олий таълим муассасасини бошқаришни автоматлаштириш, ўқув жараёнига 
ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш Ўзбекистон Республи-
каси Президенти томонидан тасдиқланган “2017-2021 йилларда Олий таълим 
тизимини комплекс ривожлантириш дастури”нинг энг асосий йўналишларидан 
бири ҳисобланади. 
Ҳозирги даврда дунёдаги ривожланган мамлакатлар таълим муассасаларида 
масофавий усулда таълим беришнинг турли моделлари қўлланиб келинмоқда.
Масофавий таълимда талаба ва ўқитувчи фазовий бир-биридан ажралган 
ҳолда ўзаро махсус яратилган ўқув курслари, назорат шакллари, электрон 
алоқа ва Интернетнинг бошқа технологиялари ёрдамида доимий мулоқотда 
бўладилар. Интернет технологиясини қўллашга асосланган масофавий ўқитиш 
жаҳон ахборот таълим тармоғига кириш имконини беради, интеграция ва 

---

106
Дунё глобаллашув жараёни ва Ўзбекистон ёшлари
ўзаро алоқа тамойилига эга бўлган муҳим бир туркум янги функцияларни ба-
жаради. Масофавий ўқитиш барча таълим олиш истаги бўлганларга ўз мала-
касини узлуксиз ошириш имконини яратади. Бундай ўқитиш жараёнида тала-
ба интерактив режимда мустақил ўқув-услубий материалларни ўзлаштиради, 
назоратдан ўтади, ўқитувчининг бевосита раҳбарлигида назорат ишларини 
бажаради ва гуруҳдаги бошқа «вертикал ўқув гуруҳи» талабалари билан 
мулоқотда бўлади. 
Масофавий ўқитишда турли хил ахборот ва коммуникация технологияла-
ридан фойдаланилади, яъни ҳар бир технология мақсад ва масала моҳиятига 
боғлиқ. Масалан, анъанавий босма усулига асосланган ўқитиш воситалари 
(ўқув қўлланма, дарсликлар) талабаларни янги материал билан таништириш-
га асосланса, интерактив аудио ва видео конференциялар маълум вақт орасида 
ўзаро мулоқотда бўлишга, электрон почта тўғри ва тескари алоқа ўрнатишга, 
яъни хабарларни жўнатиш ва қабул қилишга мўлжалланган. Олдиндан тасма-
га муҳрланган видеомаърузалар талабаларга маърузаларни тинглаш ва кўриш 
имконини берса, факсимал алоқа, хабарлар, топшириқларни тармоқ орқали 
тезкор алмашиниш талабаларга ўзаро тескари алоқа орқали ўқитиш имкони-
ни беради.