Жаҳон педагогика фани ривожланиш тарихи баёни қадимги Юнонистон ва Рим даврларида таълим-тарбия

АДОЛЬФ ДИСТЕРВЕГ
(1790—1866)


Адольф Дистервегнинг ҳаёти ва ижтимоий-педагогик фаолияти. Атоқли немис педагоги Фридрих Вильгельм Адольф Дистервег Вестфалиядаги саноат шаҳарчаси Зигенда чиновник-юрист оиласида туғилди.
Дистервегнинг ўзи ўрта мактабда ўқиган чоғидаёқ догматик таълимдан умрбод нафратланадиган бўлиб қолганлигини айтади. У 1808 йилда Герборн университетига кириб ўқиди, математика, фалсафа ва тарихни ўрганди, сўнгра Тюбинген университетига ўтди ва уни 1811 йилда тамомлади, кейинроқ бориб эса фалсафа фанлари доктори унвонини олди.
У халққа маърифат бериш ишига ўзини бағишлашга қарор қилди ва дастлаб Мерс-Рейнда, сўнгра эса Берлинда ўқитувчилик семинарияларига узоқ вақт бошчилик қилди, уларни намунали семинарияларга айлантиришга муваффақ бўлди. Дистервег семинарияда педагогика, математика ва немис тилидан дарс берди, айни вақтда шу семинариялар ҳузуридаги бошланғич тажриба мактабларида ҳам ўқитувчилик қилди. Дистервег педагоглик соҳасида самарали иш олиб бориш билан бир вақтда, адабий ва методик ишларини ҳам зўр муваффақият билан бажариб турди. У “Немис ўқитувчиларини ўқитиш учун қўлланма” деган китобни нашр қилдирди (1835), бу китобда Дистервег таълимнинг умумий вазифаларини ва принциплари тўғрисидаги ўзининг прогрессив қарашларини баён қилиб берди, шунингдек, у математика, немис тили, география, математик география, астрономияга доир йигирмадан ортиқ дарслик ва қўлланмалар нашр қилди; бу дарсликлар ва қўлланмалар Германияда ва бошқа кўпгина мамлакатларда катта шуҳрат қозонди.
Дистервег тирик чоғидаёқ асарлари Россияда машҳур бўлган эди. Чунончи, 1862 йилда унинг “Элементар геометрия”си рус тилида нашр этилди; Россиянинг илғор педагоглари бу китобни бошланғич мактабларда геометрия ўқитиш учун энг яхши қўлланма деб ҳисобладилар.
Дистервег 1827 йилдан то умрининг охиригача “Тарбия ва таълим учун Рейн варақалари” деган журнал чиқариб турди. У бу журналда педагогиканинг турли масалаларига доир тўрт юздан ортиқ мақоласини бостирди. Дистервег бошланғич мактабларнинг ўқитувчиларини тайёрлаш ишини тубдан яхшилаш учун курашди. У немис халқ ўқитувчиларини бирлаштириш учун жуда кўп иш қилди.
Дистервег ҳаёт чоғидаёқ “немис муаллимларининг муаллими” деган фахрли унвонга сазовор бўлди.
Дистервег умрининг охирги кунларига қадар прогрессив ижтимоий педагогика ишлари билан шуғулланди. Дистервег вабо билан оғриб, 1866 йилда вафот этди.
Дистервег Германияда тоифавий мактаб тарафдорлари билан ҳамма учун баробар бўлган умумий мактаб тарафдорлари ўртасида авж олиб кетган курашда актив қатнашди. Тоифавий мактаб тарафдорлари немил халқ маорифи тизимида аҳолининг ҳар бир тоифаси учун алоҳида мактаб бўлшини (аҳолининг энг камабағал тоифаси учун — халқ мактаби, бюргерлар учун — реал ўрта мактаби, дворянлар ва чиновниклар учун — классик гимназия бўлиши) лозим деб ҳисоблар эдилар. Ҳамма учун баробар бўлган мактаб тарафдорлари ва шулар қаторида Дистервег ҳам болалар учун очиқ бўлган мактаб вужудга келтиришни талаб қилдилар.