Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

Манба: Сиёсатшунослик асослари. Маърузалар тўплами. Т., 2005.
188
Юқоридаги мулоҳазалардан келиб чиққан ҳолда, элиталар циркуляция-сини кузатиш мумкин. Жамиятда доим эски элиталарнинг янги элиталар би-лан алмашиб туриш жараёни кўзга ташланади ва янги элиталар ўзларининг келиб чиқишлари бўйича қуйи қатламлардан чиққанлар. Энг яхши элиталар-нинг пайдо бўлишини таъминлаб берадиган элиталар циркуляциясининг меъёрига қараб ижтимоий тизим мустаҳкамланади. Паретонинг фикрича, эли-танинг ўз ҳукмронлигини саклаб қолиш имконияти унинг таркибига ижти-моий гурухлар вакилларининг кириш имкониятининг очиқлигига боғлиқ.
Бу ҳақца Буюк Британиянинг тарихи бизга яққол гувоҳлик беради. Кдчонки хукмрон элита ёпиқ бўлса ва кастага айланса, у ўзининг бошқариш қобили-ятини йўқотади ва ҳокимиятни саклаб қолиш учун куч ишлатади. Бу ҳолатда элиталарнинг алмашинуви инқилоблар ва зўравонлик йўли билан амалга оширилади. Инқилоблар ижтимоий тенгликни бузади ва мавжуд бўлган ти-зимда ижтимоий тенглик бузилади ва ижтимоий кучларнинг янги конфигура-цияси шаклланади, элиталарнинг тубдан ўзгариш ҳолати юз беради. Ушбу тизимнинг яққол мисоли сифатида XVIII аср охирида юз берган Буюк Фран-цуз инқилоби мисол бўла олади.
Ижтимоий мойиллик, бошқача қилиб айтганда, элиталар қаторига қуйи қатламлардан чиққан вакилларни киритиш В. Парето бўйича инқилобий ҳара-катларга қарши энг яхши чорадир. Бироқ унинг назарияси, ушбу қоидаси жамиятнинг элитар тузилмасига бўлган эҳтиёжини шубҳа остига қўймайди.
4. Сиёсий лидер ва унинг типолошяси.
Сиёсий лидерлик ҳодисасига социология, сиёсатшунослик, психология ва бошқа фанларда кўплаб назариялар мавжуд. Бу ҳодисага қизиқиш ва уни таҳлил этишга интилишнинг ибтидоси қадимги даврларга бориб тақалади. Антик даврнинг муаллифлари Геродот, Плутархлар ҳам сиёсий лидерлик тўғрисида кўплаб мулоҳазалар билдиришган.
Сиёсатшунослик нуқгаи назаридан сиёсий лидерлик ҳодисасини таҳлил этишда Абу Наср Фаробий, Амир Темур, А. Навоий, Н. Макиавеллининг хизматлари каттадир. Н. Макиавеллининг фикрича, сиёсий лидер — бу бутун жамиятни жипслаштирувчи, ижтимоий тартибларни сақлаб қолиш ва мус-таҳкамлаш учун ҳар қандай воситаларни қўлловчи хукмдордир.