Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

В, Парето Т. Москанинг элиталар назарияси билан боғлиқ кўпгина фик-рларини бойитди. У шуни алоҳида таъкидлаб ўтдики, ҳукмрон элита бу жами-ят устида турувчи махсус ижтимоий гуруҳ ҳисобланади. Бу гуруҳ муҳим муш-таракликка эга. У умумий келиб чиқиш ва биргаликда ўтган тарихий йўл асо-сида чатишиб кетган ва ўзининг хатти-ҳаракатларини ўз мақсадларига эри-шиш учун йўналтиради. В. Паретонинг аҳамиятли назарияси элитанинг омма устидаги устунлигани асослаш фикрига қаратилган. Ушбу устунлик элиталар вакилларининг табиий сифати билан тушунтирилади: уларнинг ҳаёти, кучи, энергаяси ва иродасидир.
В. Паретода жамиятни бошқариш учун қўлланадиган ресурсларни шар-ҳлашда кўпроқ макиавеллистик қарашлар мавжуд. Унинг фикрича, нисбатан камсонли синф қисман куч билан ҳокимият тепасида тура олади ва қисман бўйсунувчи синфнинг кўп қисми томонидан берилган розилиги сабаби би-лангина тура олади. Розиликнинг омили ҳукмрон элитанинг оммани ўзининг ҳақлигига ишонтириш қобилиятига асосланган. Розилик эҳтимолига элита-ларнинг кўпчилик ҳис-ҳаяжони ва эмоциясига таъсир этиш усули билан, ус-талик билан эга бўлишига боғлиқцир. Бироқ ишонтириш қобилияти ҳокими-ятни саклаш учун кўп ҳолларда етарли эмас ва ўша пайтда элита ўз фаолия-тида куч ишлатиши керак.
В. Парето шуни таъкидлайдики, озчиликнинг кўпчилик устидан хукм-ронлиги табиий тугма қобилиятга боғлиқ бўлса, бироқ ўзининг доимий ҳук-мронлик ҳолатини таъминлаб туриши учун бу омил эмас. Элиталарга тегиш-лилик мажбурлаш асосида ҳеч қачон мерос бўлиб ўтмайди. Болалар ўз ота-онасининг юксак сифатли қобилиятларини ўзларида мужассамлаштира ол-майдилар ва шунинг учун бу хислатлар камайиш тенденциясига эга. Айни пайтда, жамиятда доимо контрэлита мавжуд бўлган. Контрэлита элиталар элементининг доимий салоҳиятли, муқаррар рақибларидирлар (32-жадвал).
32-жадвал
Сиёсий элита тўғрисида қарашлар

В. Парето	Бу шундай кишиларки, улар ўз фаолият соҳаларида юқори кўрсаткичларга (натижаларга) эришадилар.
Н. Дюпре	Жамиятда юқори ўринда турувчи ва шу туфайли ижгимоий жараёнларга таъсир этувчи кишилар.
Г. Моска	Ҳукуматга нисбатан ориентациялашган, сиёсий жиҳатдан энг фаол киши-лар; жамиятнинг уюшган озчилиги.
Р. Уильямс	Уз биологик ва генетик келиб чиқиши туфайли жамиятда олий ўринларни банд этувчи кишилар.
Ж. Бернхейм	Максимал миқцорда моддий ва маънавий бойликларга эга бўлган кишилар.
Ж. Боден	Бу шундай шахсларки, омма устидан ўз институционал ва морал устувор-лигига эга бўладилар.
Г. Лассуэл	Жамиятда энг катта обрў, мақомга эга кишилар.
М.Вебер	Харизматик шахслар.