Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

2. Сиёсий ҳокимиятнинг тузилиши ва кўринишлари. Сиёсий режимлар ти-пологияси.
Сиёсий ҳокимият турли кўринишларда мавжуд бўлади ва фаолият кўрса-тади: давлат ҳокимияти, партия ҳокимияти, минтақавий ҳокимият ва ҳоказо. Уларнинг энг ривожлангани давлат ҳокимиятидир.
Давлат ҳокимияти — ҳокимиятнинг кўпроқ синфий табиатга эга бўлган, махсус мажбурлаш аппаратига суянадиган ва ҳамма учун мажбурий қонун-лар чиқаришда ҳамда бошқа норматив ҳужжатларни тасдиклашда монопо-лияга эга бўлган шакли.
Ҳар қандай сиёсий ҳокимиятнинг зиммасига муайян вазифалар юкла-тилган. Улардан айримларини ажратиб кўрсатамиз:

• 
  Жамиятда муайян ижтимоий гурухларнинг хукмронлигини таъминлаш;
  
• 
  Одамларнинг ижтимоий ҳаётини бошқариш;
  
• 
  Жамиятнинг яхлитлиги ва бирлигани саклаш.
  

Ҳуқуқий давлат сиёсий ҳокимиятнинг ўзига хос белгиларини, функция-лари ва ривожланиш тамойилларини кузатиб боришга, уларнинг салбий оқибатлари ва қирраларини бартараф этишга мажбур. Масалан, мажбурлаш ҳар қандай сиёсий ҳокимиятнинг ўзига хос белгиси ва функциясидир: жамият фақат ижобий рағбатлантирувчи омиллар, шунингдек, фақат зўравонлик ва пулга асосланган тамойиллар негизида фаолият кўрсата олмайди.
Ҳуқуқий давлатнинг вазифаси — ижобий рағбатлантирувчи омиллар би-лан мажбурлаш ўртасидаги меъёрни саклаб туриш. Мана шунинг ўзи сиёсат-
98
дир, зеро, сиёсат, энг аввало, тинчлик ўрнатиш, мумкин бўлган нарсага эришиш санътидир. У ижтимоий ҳаракатга келтирувчи кучлар билан ижтимо-ий манфаатлар ўртасидаги оқилона мувозанатни ўрнатишга даъват этибгина қолмай, балки шунга мажбур ҳамдир. Сиёсатда энг асосийси, ҳокимиятни эгаллашгина бўлиб қолмай, балки ундан давлат ва жамият манфаатлари йўли-да фойдаланиш, юзага келаётган янги талабларни хисобга олиш ва шу тарзда ўзини мустаҳкамлаш ҳамдир. Шуни ҳам назарда тутиш лозимки, ҳокимият қанча муваффақиятли фаолият кўрсатса, ўзи ҳақида шунча кам сўзлайди ва ўз хатти-ҳаракатларини оклаш эҳтиёжи ҳам кам бўлади.
Ҳозирга замон сиёсатшунослик фанида сиёсий тизимларнинг амал қилиш усулини намоён этадиган асосий категориялардан бири — сиёсий режим (ло-тинча ге§1теп — идора усули). Сиёсий режим феномени таҳлилига фуқаролик жамиятига асосланган ҳолда киришиш лозим бўлади.
Сиёсий кучлар фуқаролик жамиятидан келиб чиқади. Фуқаролик жамия-тининг нечоғлик ривожланганлиги демократик сиёсий режим вужудга кели-шининг асосларидан бўлиб хизмат қилади.