Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

3. Сиёсий тизимлар типологияси ва социодинамикаси.
Ҳозирга дунёда мавжуд бўлган сиёсий тизимларнинг хилма-хиллиги улар-нинг шаклланиш ва амал қилиш жараёнларига тарихий анъаналар, мадани-ят, иқтисодий ривожланиш, фуқаролик жамиятининг етуклиги, сиёсий шарт-шароитлар ва шу каби кўплаб омиллар таъсир ўтказишини кўрса, у ёки бу омилларнинг устунлиги уларнинг ўзига хослиги ва бетакрорлигини тақозо этади. Лекин уларни яқинлаштирадиган, уларнинг универсал механизмлари (роли ва амал қилиш қонуниятлари)ни намоён этишга имкон берадиган ни-маики бўлса, назарий ва амалий қизиқиш уйғотади.
Сиёсий тизимларни таснифлашнинг амалий аҳамияти шундаки, улар шарт-шароитларнинг етарли ёки етарли эмаслиги, уларнинг сиёсий инсти-тутларнинг ўз сиёсий вазифаларини муваффақиятли бажариш даражасида са-марали ишлашини таъминлай олиш-олмаслигини аниклашга ёрдам беради. Сиёсий тизимлар типологияси турли-туман белгиларни ҳисобга олиш асоси-да амалга оширилади.
Сиёсий тизимларнинг таснифларидан бири уларнинг ташқи муҳит би-лан ўзаро муносабатлари характеридан келиб чиқади. Ушбу мезон бўйича улар очиқ ва ёпиқ сиёсий тизимларга бўлинади.
Ёпиқ сиёсий тизимлар ташқи мухит билан чекланган даражада алоқага киришади, бошқа тизимларга хос қадриятларга уқувсиз бўлади, ривожла-ниш имкониятларини тизим ичидан қидиради. Собиқ социализм мамлакатла-ри бунга мисол бўлиб хизмат қилади.
Очиқ сиёсий ттимлар ташқи дунё билан фаол равишда ресурсларни айирбошлайди, бошқа тизимларнинг илғор қадриятларини муваффақият билан ўзлаштиради, улар ҳаракатчан ва жўшқин хусусиятга эга бўлади.
Француз сиёсатшуноси Ж. Блондеев сиёсий тизимларни бошқарувнинг мазмуни ва шакли бўйича фарқлаб, уларнинг қуйидаги асосий турларини ажратиб кўрсатган:

1. 
   либерал-демократик ттимлар сиёсий қарорлар қабул қилишда ин-
   дивидуализм ва эркинлик қадриятларига асосланадилар;
   
2. 
   коммунистик ттимлар тенглик, ижтимоий адолат қадриятларига
   асосланадилар;
   
3.