Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

Сиёсий муносабатлар — сиёсий ҳокимиятни қўлга киритиш ва амалга ошириш билан боғлиқ ҳолда жамиятда қарор топадиган муносабатлар. Сиё-сий муносабатлар сиёсий тизимнинг таркибий қисмлари ўртасидаги тўғри ва айланма алоқаларнинг тузилмавий асосини ўзида ифодалайди.
Сиёсий тамойиллар ва меъёрлар ҳам сиёсий тизимнинт таркибий қисми ҳисобланади ва амалда сиёсий тизим доирасидаги сиёсий муносабатларни тар-тибга солади. Сиёсий режимлар бир-биридан қанчалик фаркланса (масалан, авторитаризм ва демократия), тегишли сиёсий тизимлар фаолиятининг асо-сида ётадиган тамойил ва меъёрлар ҳам ўзаро шунчалик фарқланади.
Сиёсий тамойиллар ва меъёрлар конституция, қонун ва кодекслар орқ-али мустаҳкамланади. Улар сиёсий муносабатларга катта жўшқинлик бағиш-лаб, уларни тартибга солади.
Сиёсий онг қонунлар ва сиёсатни амалга ошириш механизмларини билиш имконини беради, инсоннинг атроф-муҳитга ва сиёсий ҳаётга муносабатини шакллантиради, давлат сиёсатининг мақсад ва мазмунини тушунишга ёрдамла-шади, сиёсий тизимнинг қолган барча тизимларини мўьтадиллаштиради. Сиё-сий онг — сиёсатнинг субъектив мезони. Сиёсий фаолиятни акс эттириш даража-си ва шаклларига кўра сиёсий онг тузилишида диалектик жиҳатдан ўзаро боғлиқ икки даража — назарий мафкуралаштирилган ва оддий даражалар фаркланади¹.
Сиёсий маданият жамиятда мавжуд сиёсий тизимнинг таянчи бўлиб хизмат қилади, аҳолининг барча қатламларини бирлаштириш (ёки ажратиш) имконини яратади ва бу билан ҳокимиятни қўллаб-қувватлаш учун кенг иж-тимоий замин тайёрлайди ёки бунга нисбатан аксинча ҳолат юз беради. Сиё-сий маданият, шунингдек, тизимга нисбатан ривожланишда қадрият-одат-лар устунлиги ва талабларини тақозо қилади.
Сиёсий маданият — жаҳон умумий маданиятининг ажралмас таркибий қисми. Тарихий-сиёсий ривожланиш жараёнида халклар сиёсий тажриба орт-тирадилар. Мазкур тажриба таъсирида инсонларда сиёсий онг шаклланади. Одамларнинг сиёсий онги эса, ўз навбатида, ижтимоий табақалар, халклар-нинг сиёсий хулқ-атворини белгилайди. Бинобарин сиёсий маданият уч жи-ҳатнинг, яъни тарихий-сиёсий тажриба, сиёсий онг ва сиёсий хулқ-атвор-нинг муштараклигидир².
¹ Одилқориев Ҳ. Ройибназаров Ш. Сиёсий маданият. Т., 2004. 120-бет.
² Ўша жойда. 5-бет.
82