Jamurad yangiboyevich, amirov

III.6.1.Qoramollarni urchitish biologiyasining xususiyatlari. 
 
Bu  xususiyatlar  boshqa  qishloq  xo‘jalik  hayvonlaridan  farq  qilib  jinsiy  va 
balog‘at  yoshi,  urg‘ochi  hayvonlar  kuyukishi,  uni  davomiyligi  va  davriyligi 
bilan ajralib turadi. 
Jinsiy balog‘at yoshi va dastlabki qochirish. 
Jinsiy  balog‘at  yoshi 
qator omillarga bog‘liq. Ular hayvonning zoti, mahsulot yo‘nalishi, oziqlantirish 
va saqlash sharoitlariga ko‘p jihatdan bog‘liq. Yirik zotlarda, o‘rta va kichik sut  
yo‘nalishidagi  zotlarga  nisbatan  biroz  kechroq,  go‘sht  yo‘nalishidagi 

---

 
167 
qoramollarda esa sut va sut-go‘sht  yo‘nalishidagi hayvonlarga naisbatan 2-3 oy 
erta,  jadal  o‘stirilgan,  yaxshi  sharoitlarda  saqlangan  urg‘ochi  tanalarda  jinsiy 
balog‘at 
oldin 
kuzatiladi. 
Buzoqlar 
va 
urg‘ochi 
tanalar 
yetarli 
oziqlantirilmaganda va noto‘g‘ri saqlanganda ular asossiz o‘sishdan qolib, jinsiy 
balog‘at  yoshi  kechikib  ketadi.  Ko‘pgina  hollarda  hayvonlar  jinsiy  yetilishiga 
iqlim,  namlik,  harorat,  quyosh  nuri  ham  o‘z  ta’sirini  ko‘rsatadi.  Janubiy 
hududlarda shimolga nisbatan bu jarayon erta ro‘y beradi. 
O‘rtacha  urg‘ochi  tanalarda  jinsiy  faoliyat  va  keyinchalik  uyg‘onish  7-8 
oyligida,  buqachalarda  esa  6-9  oyligida  kuzatiladi.  Lekin  bu  davrda  ularning 
qochirish qat’iyan man etiladi. Chunki yosh hayvonlar hali  jinsiy faoliyat uchun 
tayyor  Yemas.  Yosh  qochirilgan    hayvonlar    o‘sish  va  rivojlanishdan  qolib, 
bo‘g‘ozlik  qiyin  kechadi,  tug‘ish  og‘ir  bo‘ladi,  buzoqlar  jussasi  kichik,  sigirlar 
sut  mahsuldorligi  kam  bo‘ladi.  Shuning  uchun  barcha  xo‘jaliklarda  favqulotda 
bo‘g‘ozlikni oldini olish uchun urg‘ochi va erkak buzoqlar 6 oyligidan ajratilib 
alohida saqlanishi shart. 
Tanalardan  podani  to‘ldirishda  foydalanish  ular  jismoniy  balog‘at  yoshiga 
yetgandan  keyin  amalga  oshiriladi.  Bu  davrga  kelib  urg‘ochi  va  erkak  tanalar 
ularning  sog‘ligi  va  jismiga  zarar  keltirmagan  holda  podani  to‘ldirishda  to‘liq 
foydalanish  mumkin.  Bu  davr  buqachalar  uchun  14-15  oy  bo‘lib,  bunda  ular 
vazni  andoza  talablariga  javob  berishi  kerak.  Urg‘ochi  tanalar  esa  15-18 
oyligida,  mayda  zotlar  uchun  290-320  kg,  yirik  zotlar  uchun  340-350  kg  ga 
yetganda  qochirilish  kerak.  Yoki  mezon  qilib  urg‘ochi  tanalar  xo‘jalikdagi 
voyaga yetgan sigirlar vaznini 65-70% ini tashkil qilish kerak. 
Urg‘ochi  tanalarni  vaqtida  (15-18oy)  qochirilishi  birinchidan  ularning 
samarali  otalanishini  90-95%  ta’minlasa,  ikkinchidan  iqtisodiy  jihatdan  foydali 
yoki  bu  davrda  3000-3500  oziqa  birligi  sarflanadi.  Agar  urg‘ochi  tanalar  24 
oyligida  qochirilsa  otalanish  darajasi  70-75%  tashkil  qilib,  ularga  bir  bosh 
o‘stirishga  4000-4500  oziqa  birligi  sarflanadi.  Bu  degani  yoshi  katta  bo‘lib 
borishi  bilan  urg‘ochi  tanalarining    jinsiy  faoliyati  susayib,  otalanish  darajasi 
pasayib  boradi  va  o‘zini  iqtisodiy  tomondan  oqlamaydi.  Erta  (15-18  oy) 
qochirilgan  tanalar  25-28  oyligida  tug‘adi,  bu  sigirlar  hayotining  har  yili  va 
hayoti  davomida  beradigan  suti,  ancha  kech  tuqqan  (35-36  oy)  sigirlarga 
nisbatan ko‘p bo‘ladi. 
24 oyligida tuqqan sigirlar 10 yil ichida avlodlari bilan birga hisoblanganda 
36 oyda tuqqan sigirlarga nisbatan 60%  ko‘p sut va 50% go‘shtni ko‘p beradi.