Jalilova s. X. Taraqqiyot psixologiyasi va differentsial psixologiya

TURLI YOSH DAVRLARIDA PSIXIK TARAQQIYOTNI O`RGANISH
METODIKALARI


«Klassifikatsiylash» metodikasi
Maqsad: mantiqiy fikrlashning rivojlanish darajasini (umumlashtirish va mavhumlashtirish qobiliyati, umumlashtiruvchi tushunchalarning shakllanganligini) tekshirish.
Jihoz: o‘yinchoqlar, kiyimlar, hayvonlar, o‘simliklar, idish-tovoqlar, mebellar, transportlar va hokazolar tasvirlangan predmetli rasmlar.
O‘tkazish texnikasi: bolaga rasmlar to‘plami beriladi va taklif etiladi: «Ushbu kartochkalardan bir-biriga mosini topib, stol ustiga qo‘yib chiq». 10-15 kartochka qo‘yib chiqilgandan so‘ng so‘raladi: «Nima uchun ushbu kartochkalar bu qatorda? Bular esa nimaga boshqada?» (bolaning umumlashtirish ko‘nikmasi va harakatlarini so‘zda ifodalay olishi aniqlanadi). Yo‘l qo‘yilgan xatolar to‘g‘rilanadi va kartochkalarni taxlash prinsipi tushuntiriladi («idishni-idish, hayvonlarni-hayvonlarga qo‘y»). So‘ngra bolaga topshiriqni davom ettirish taklif etiladi.
Agar bola topshiriqni qabul qilmasa, uni klassifikatsiyalash usuliga o‘rgatiladi. Boladan tekshiruvchi nima uchun ushbu kartochkalarni bu qatorga qo‘yish kerakligini, qolganlarini boshqa qatorga qo‘yish lozimligini tushuntiradi, so‘ngra o‘zi mustaqil bajarishini taklif etadi.
Bajarish me’yori:
5 yoshli bolalar topshiriqni harakat asosida, umumlashtirish usulini funksional darajada aniqlab bajaradilar. 6 yoshdan boshlab mavhum katergoriyalarni qo‘llaydilar.
5-6 yoshdan boshlab bolalarni tekshirishda «Koos kubiklari», «Ob’ektni ikki belgi bo‘yicha klassifikatsiyalash», «Voqealarning ketma-ketligini o‘rnatish», «To‘rtinchisi ortiqcha» kabi metodikalardan foydalanish mumkin.




« Etishmaydigan qismlarni top» metodikasi
Tekshirish davomida tavsiya etilayotgan xar bir rasmda ahamiyatli qism etishmaydi Bola rasmlarni birma bir ko‘rib tezda kamchiliklarini topishi zarur, psixolog sekundomer erdamida (bolaga ko‘rsatmasdan) vazifani bajarishga sarflangan vaqtni belgilaydi va bu vaqt ballarda baholanib, bola idrokining rivojlanishini aniqlashga yordam beradi.