‘jalik ishlab chiqarish juda ko‘p ko‘

6-Ma’ruza
Ma’ruza: Elektr yuritmalarni hisoblash usullari
Reja:
1.Elektr yuritma tushinchasi
2.Elektr yuritma tushinchasi
Zamonaviy sanoat va qishloq xo‘jalik ishlab chiqarish juda ko‘p ko‘rinishdagi texnologik jarayonlar bilan xarakterlanadi. Ularni amalga oshirish uchun esa minglab har xil turdagi mashina va mexanizmlar yaratilgan. Masalan, material va maxsulotlarni qayta ishlash dastgohlar, prokat stanlari va presslarda amalga oshiriladi; qattiq jism va buyumlarni, gaz va suyuqliklarni boshqa joyga ko‘chirishda esa konveyerlar, ko‘tarish kranlari, eskalatorlar, nasoslar va kompressorlardan foydalaniladi.Shuni ta’kidlash kerakki, yuqoridagilar kabi va ko‘plab boshqa mashina va mexanizmlar shahar kommunal xo‘jaligi, medisina texnikasi, turmush, aloqa, qurilish va transportda ham keng ishlatiladi. Ishlab chiqarish mashinasi (yoki ishchi mexanizmi) bir qancha o‘zaro bog‘langan qismlar va uzellardan tuzilgan bo‘lib, shulardan biri mexanik harakatni amalga oshirish orqali berilgan texnologik jarayonni bevosita bajaradi, shuning uchun u ijro organi deb ataladi.Ko‘pgina hollarda ijro organining - dastgoh shpindeli, prokat stanining valiki, lift kabinasi, konveyer tasmasining harakat tezligini rostlash talab qilinadi. Ba’zida esa ijro organlari harakat yo‘nalishini o‘zgartirish (reverslash) zaruriyati ham tug‘ladi. Ijro organi o‘zining harakati jarayonida, ishqalanish yoki yerni tortilish kuchlari, materiallarni egiluvchan va plastik deformasiyalari orqali vujudga keladigan harakatga qarshilikni bartaraf qiladi.Shunday qilib, ijro organi, texnologik jarayonni bajarish uchun talab qilinadigan (ba’zida rostlanadigan) tezlik bilan mexanik harakatni bajo keltirishi bunda qarshilik kuchini bartaraf qilishi kerak bo‘ladi. Buning uchun, ijro organiga, alohida qurilma orqali muayyan mexanik energiyani keltirib berish lozim, ushbu qurilma o‘zining vazifasiga ko‘ra yuritma nomini olgan.Yuritma mexanik energiyani, boshqa turdagi energiyalarni o‘zgartirish natijasida hosil qiladi. Foydalanilayotgan energiya turiga qarab gidravlik, pnevmatik, issiqlik va elektr yuritmalar farqlanadi. Hozirda ishlab chiqarish, kommunal xo‘jalik va boshqa tarmoqlarda elektr yuritma eng ko‘p qo‘llanishga egadir, u hosil qilinayotgan elektr energiyaning 60 foizdan ko‘prog‘ini iste’mol qiladi.Elektr yuritmaning bunday keng qo‘llanishi, uning boshqa ko‘rinishdagi yuritmalarga nisbatan bir qator afzalliklari va o‘ziga xos xusiyatlari bilan belgilanadi:1) o‘zga turdagi energiyalarga, shu jumladan mexanik energiyaga ham, o‘zgartirilishi va o‘zining tarqatilishi eng tejamli bo‘lgan elektr energiyadan foydalanganligi;2) quvvati va tezligini o‘zgarish doirasining kengligi: zamonaviy elektr yuritmalarining quvvat diapazoni vattning yuzdan bir ulushidan o‘n minglab kilovatt orasida bo‘ladi, aylanish chastotasi esa valning bir minutdagi aylanish ulushlaridan bir necha yuz ming bir minutdagi aylanishgacha chegaralanadi;3) turli tuman shart-sharoitlarda ishlashi mumkinligi: agressiv suyuqlik va gazlar muxiti, kosmik fazo sharoitlari, past va yuqori haroratlar va boshqalarda. Elektr dvigatellarini konstruktiv bajarilishining ko‘p turliligi esa elektr yuritmani ishchi mexanizm bilan qulay biriktirish imkoniyatini beradi;4) oddiy vositalar yordamida ijro organi harakatining har xil va murakkab turlarini hosil qilish, shuningdek harakat yo‘nalishi va uning ko‘rsatkichlarini tezligi va tezlanishini o‘zgartirish mumkinligi;5) ishlab chiqarish va texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishni o‘ng‘ayligi, elektr yuritmani ishlab chiqarishning umumiy avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimiga osonlik bilan ulash mumkinligi;6) yuqori foydali ish koeffisienti (f.i.k.), ishlashdagi ishonchliligi, xizmat ko‘rsatuvchi hodimlar uchun qulay sharoitlari va atrof muxitni iflos qilmasligi.Hozirgi zamon elektr yuritmalarining imkoniyatlari fan va texnikaning bir - biriga yaqin tarmoqlari-elektr mashinasozlik va elektr asbobsozlik, elektronika va hisoblash texnikasi, avtomatika va elektrotexnika yutuqlaridan foydalanish hisobiga tobora kengayib bormoqda
Nazorat savollar
1.Ekektr yuritma deb nimaga aytiladi
2.Elektr yurimalar qanday hisoblaandi
Foydalanilgan adabiyotlar
1.www.hozirgi.org
2. Ibragimov U. Elektr mashinalari. — Т.: « 0 ‘qituvchi»,2001-у.
3 Majidov S. Elektr mashinalari va elektr yuritmalar. —Т.: « 0 ‘qituvchi», 2002-y.Salimov J.S., Pirmatov
7-Ma’ruza
Mavzu: Iste'molchilarni effektiv sonini aniqlash
Reja:
1. Elektr energiyasining sifati masalalari
2.
3. Elektr iste’molchilarining klassifikatsiyasi va ularni xarakteristikasi
(quvvat, tokturi, kuchlanish, chastota, elektr energiyasini iste’mol qilish tartibi, yuklamalarninosimmetrikligi, elektr ta’minotidan talab qilinadigan ishonchlilik). Sanoat korxonalaridaelektr energiyasini qabul kiladigan iste’molchilarining turlari (umumkorxona kuch qurilmalari, kompressor, nasos, ventilyator, kutarma-transport qurilmalari; elektr yoritish qurilmalari, elektr o‘zgartirish qurilmalari; ishlab chiqarish dastgoxlarining elektryuritgichlari; elektrotermik qurilmalari; elektr karshilik pechlari, elektr induksion pechlar va qurilmalar; elektr yoy pechlari; elektr payvandlash qurilmalari).Elektr energiyasining sifati masalalari. Elektr energiyasining sifatini tavsiflovchiasosiy ko‘rsatkichlar: Kuchlanishni me’yoridan og‘ishi. Kuchlanishi ruxsat etilgan og‘ishi haqida tushuncha. Kuchlanish og‘ishini ta’siri. Kuchlanish og‘ishini ishlab chiqarish mexanizmlarining ish unumdorligiga ta’siri. Kuchlanishning og‘ishi asinxron, sinxron yuritgichlari, yoritish qurilmalari, o‘zgartish qurilmalari, elektr pechlari,payvandlash transformatorlari, o‘zgartish qurilmalarining ishlariga ta’siri. Kuchlanishog‘ishidan korxonalarning zararlari. Kuchlanishning tebranishi. Iste’molchilarning ishrejimida kuchlanishni tebranishidan xosil bo‘ladigan me’yorsiz xolatlar. Kuchlanish tebranishi keltiradigan zararlar. Kuchlanish tebranishi kamaytirish usullari.Elektrta’minot tizimida nosinusoidallik. Nosinusoidallik haqida tushuncha. Nosinusoidallikni xosil kiluvchi sabablar. Nosinusoidallikdan keladigan zararlar. Elektr ta’minot tizimida nosinusoidallikni kamaytirish usullari.Elektr ta’minot tizimidanosimmetriya. Nosimmetriyani keltirib chikaruvchi sabablar. Nosimmetriyadan kelib chikadigan kushimcha nobudgarchiliklar. Simmetriyalovchi qurilmalar. Chastotani og‘ishi. Chastota og‘ishini elektr ta’minot tizimiga bog‘liq emasligi. Bu faktlarni xarakterlovchi ko‘rsatkichlar. Elektr yuklamalar grafigi va elektr yuklamalarni xisoblash. Sanoat korxonalari yuklamalarining grafiklari va elektr yuklamalar. Ularni vazifalari va klassifikatsiyalari. Yuklamalarning xususiy Grafiklari (davriy, siklik, nodoimiy), yuklamalarning Gurux grafiklari. Elektr iste’molchilari guruxlaribilan ayrim iste’molchilar orasidagi bog‘liqlik. Asosiy tushunchalar va belgilashlar. Me’yoriy quvvat, o‘rtacha quvvat, uzoq davomiylik va kichik vaqtli yuklamalar, xisobiyyuklamalar. Yuklama grafiklari va elektr energiyasi iste’molchilarini xarakterlovchi ko‘rsatkichlar. Ishlatilish va ulanish koeffitsientlari va ular orasidagi bog‘lanish. Forma, maksimum, talab koeffitsientlari va ular orasidagi bog‘lanish. Grafikni to‘ldirish va maksimumlarini xar xil vaqtlarda bo‘lishligi koeffitsientlari. Elektr iste’molchilari. Elektr iste’molchilarning effektiv soni. O‘rtacha yukni aniqlash. O‘rtacha kvadratik yukni topish. Hisobiy yukni anikdash. Korxona yuza birligiga to‘g‘ri keladigan nisbiy yuklama Elektro uskunalarning xilma-xiligi texnik xizmat va remont bazasida ko’plab texnik vositalar, asboblar va extiyot qismlar bo’lishini talab qiladi. Kichik xo’jaliklarda servis xizmati vositalarni samarasiz ishlashga olib keladi, oqibatda elektr uskunalar samardorligini pasaytiradi. Demak, suv xo’jaligi sharoitda texnik eksplatatsiya ishonchligida pasaytiruvchi obyektiv sharoitlar mavjud ekan. Eksplatatsiya sharoitlari o’zgarishi bilan qurulmaning ishonchliligi keskin kamayib ketishi yoki umuman ishdan chiqib ketishi. Xozirgi vaqtda texnologik asbob-uskunalar o`rnatilgan elektr dvigatellar, ularning ishonchli ishlashiga atrof-muxit e’tiborli darajada ta’sir etish og`ir sharoitda foydalanilmoqda. Ishga tushirish va elektr dvigatellarning elektr simlari qayta ulagich qurilmalar va yoritish elektr uskunalar o`xshash sharoitida topiladi. Suv xo`jaligi elektr dvigatellarning to`xtashi va ishonchli miqdoriy ko`rsatkichlarini aniqlash va ular ishonchliligini ko`tarish bo`yicha o`tkazilgan tadqiqotlar kelib chiqgan xolda elektr dvigatel va elektr apparatlar ximoyalash uchun umumiy tavsiyalar ishlandi.
Nazorat savollar
1.Elektr hisoblashlar
2.Effektiv soni nima?
3.Iste’molchilarni hisoblashda foydalaniladihgan formula?

8-Ma’ruza

Mavzu: Sanoat korxonalrning elektr yuklamasini aniqlash
Reja:
1. Korxonaning elektr yuklamalar kartogramasini hisoblash..
2. Elektr ta’minoti tizimi
3. . Korxona yuklamalari
Elektr ta‟minoti tizimini loyixalashda korxonaning elektr yuklamalar kartogrammasi hisoblanadi. Korxona yuklamalarini tasviriy ko„rinishda korxona bosh planida ifodalanishi elektr yuklamalar kartogrammasi deyiladi. Bunda xar bir sexning elektr yuklamalar doiralar kurinishida korxonaning bosh planida ko‟rsatiladi. Yeritish yuklammasi esa doira ichidagi sektor kurinishida beriladi.Kartogramma orqali korxona xududida yuklamalar kanday tartibda taqsimlanganini aniqlash mumkin. Bu kartogrammadan asosan bosh pasaytiruvchi podstansiya yeki bosh taqsimlash uskunasini urnini aniqlash maksadida foydalaniladi. Elektr yuklamalar kartogrammasida xar bir sexning aktiv iste‟mol quvvati doira yuzasiga keltiriladi.