|
Shahar savdogarlari. Savdogarlar uyushmalari. Oʻrta asr shaharlarining iqtisodiy asosini hunarmandchilik bilan bir qatorda savdo ham tashkil etgan. Aholining muhim qismi uchun savdo asosiy mashg'ulot edi. Professional savdogarlar orasida hunarmandchilik muhitiga yaqin bo'lgan kichik do'kondorlar va savdogarlar ustunlik qildi. Elitani toʻgʻridan-toʻgʻri savdogarlar, yaʼni, asosan, shaharlararo tranzit va ulgurji savdolar bilan shugʻullanuvchi, turli shahar va mamlakatlarga sayohat qiluvchi (shuning uchun ularning boshqa nomi – “savdogar mehmonlar”) oʻsha yerda idoralari va agentlari boʻlgan badavlat savdogarlar tashkil topgan . Ko'pincha ular bir vaqtning o'zida bankirlarga ham, yirik sudxo'rlarga ham aylanishgan. Eng boy va eng nufuzlilari poytaxt va port shaharlaridan kelgan savdogarlar edi: Konstantinopol, London, Marsel, Venetsiya, Genuya, Lyubek. Ko'pgina mamlakatlarda uzoq vaqt davomida savdogar elita chet elliklardan iborat edi.
Ilk o'rta asrlarning oxirida allaqachon bir shahar savdogarlarining birlashmalari - gildiyalar paydo bo'ldi va keyinchalik keng tarqaldi. Hunarmandlar gildiyalari singari, ular odatda savdogarlarni kasbiy manfaatlar uchun birlashtirdilar, masalan, bir joyga sayohat qilish yoki bir xil tovarlarni tashish, shuning uchun yirik shaharlarda bir nechta gildiyalar mavjud edi. Savdo gildiyalari o'z a'zolariga savdoda monopoliya yoki imtiyozli shart-sharoitlarni va huquqiy himoyani ta'minladilar, o'zaro yordam ko'rsatdilar, diniy va harbiy tashkilotlar edi. Har bir shaharning savdo muhiti, xuddi hunarmandchilik kabi, oilaviy va korporativ rishtalar bilan birlashtirilgan va unga boshqa shaharlardan kelgan savdogarlar ham jalb qilingan. "Savdo uylari" - oilaviy savdo kompaniyalari keng tarqalgan. Oʻrta asrlarda savdo hamkorligining turli oʻzaro sheriklik (katlama, hamrohlik, komenda) kabi shakli rivojlandi. XIII asrda allaqachon. (Barselona) savdo konsullari instituti vujudga keldi: shahar savdogarlarining manfaatlari va shaxsiyatini himoya qilish uchun ular oʻz konsullarini boshqa shahar va mamlakatlarga yubordilar. 15-asr oxiriga kelib. tijorat shartnomalari tuziladigan fond birjasi paydo bo'ldi.
Ba'zan turli shaharlardagi savdogarlar ham birlashdilar. Bunday uyushmaning eng muhimi mashhur Hansa - ko'plab german va g'arbiy slavyan shaharlari savdogarlarining savdo-siyosiy ittifoqi bo'lib, uning bir nechta filiallari bo'lgan va 16-asr boshlarigacha Shimoliy Yevropa savdosini nazorat qilgan.
Savdogarlar jamoat va shahar hayotida muhim rol o'ynagan. Aynan ular munitsipalitetlarda hukmronlik qilgan, shaharlarni milliy forumlarda vakillik qilgan, davlat siyosatida yordam berdilar , feodal bosib olishlari va yangi yerlarni mustamlaka qilishda qatnashdilar.
Hunarmandchilik ishlab chiqarishida kapitalistik ekspluatatsiyaning asoslari. XI V-X V asrlar oxiriga kelib ichki va tashqi savdoning rivojlanishidagi muvaffaqiyatlar . savdogar elita qo'lida to'plangan tijorat kapitalining o'sishiga olib keldi. Tijorat yoki savdogar (shuningdek sudxo'rlik ) kapital kapitalistik ishlab chiqarish usulidan qadimgi va kapitalning eng qadimgi erkin shakli hisoblanadi. U quldorlik, feodal va kapitalistik jamiyatlarda tovar ayirboshlashga xizmat qilib, muomala sohasida harakat qildi. Ammo feodalizm sharoitida tovar ishlab chiqarish rivojlanishining ma'lum darajasida, o'rta asrlar hunarmandchiligining yemirilishi sharoitida savdo kapitali ishlab chiqarish sohasiga asta-sekin kirib kela boshladi. Odatda bu savdogar xomashyoni ommaviy ravishda sotib olib, hunarmandlarga qayta sotgan, keyin esa undan keyin sotish uchun tayyor mahsulot sotib olganida ifodalangan. Bir kambag'al hunarmand savdogarga qaram bo'lib qoldi. U xom ashyo va sotish bozoridan ajralib chiqdi va savdogar-xaridorda ishlashni davom ettirishga majbur bo'ldi, lekin mustaqil tovar ishlab chiqaruvchi sifatida emas, balki amalda yollangan ishchi sifatida (garchi u tez-tez o'z ustaxonasida ishlashni davom ettirsa ham ). Biroq XI V-X V asrlar shaharlarida kapitalistik munosabatlar elementlarining ahamiyatini oshirib yubormaslik kerak. Ularning paydo bo'lishi faqat bir necha yirik markazlarda (asosan Italiyada) va eng rivojlangan sanoat tarmoqlarida, asosan, mato ishlab chiqarishda (kamroq konchilik va metallurgiya va boshqa sanoat tarmoqlarida) paydo bo'lgan. Ushbu yangi hodisalarning rivojlanishi o'sha mamlakatlarda va o'sha davrda keng tashqi savdo bozori mavjud bo'lgan hunarmandchilik tarmoqlarida tezroq va tezroq sodir bo'ldi, bu esa ishlab chiqarishni kengaytirishga, unga katta kapital qo'yishga turtki bo'ldi. Ammo bularning barchasi hali kapitalistik tuzumning qo'shilishini bildirmadi. Xarakterli jihati shundaki, hatto G‘arbiy Yevropaning yirik shaharlarida ham savdo va sudxo‘rlikda to‘plangan kapitalning salmoqli qismi sanoat ishlab chiqarishini kengaytirishga emas, balki yer va mulklar olishga investitsiya qilingan: bu kapital egalari o‘z investitsiyalariga intilishgan. feodallarning hukmron tabaqasi tarkibiga kirdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
