Jahon siyosiy-mafkuraviy ta’limotlar fanining ob’ekti, perdmeti, maqsad va vazifalari. Reja

2- masala. Eronda zardushtiylik taьlimotining xukumron mafkuraga aylanishi.
Mil. Av. VII – VII asaolarda Katta Xorazmda щakllangan Zardushtiylik taьlimoti Eronda takomillashgan. Bu erda turli xudolarga eьtikod kiluvchi kabilalar urtasidagi karama - karshiliklarni yukotib, Ashokiy Lar davrida mamlakatning davlat mafkurasiga aylangan.
Taьlimotning asosiy mazmun - moxiyatini garchi Dune, borlik xakidagi falsafiy goyalar tashkil etsa-da, jamiyat tarakkiyoti, odamlar urtasidagi munosabatlar Bilan boglik ijtimoiy – siyosiy goyalar xam mujassam. Taьlimot tarkibini tashkil etgan ijtimoiy – siyosiy goyalarni kuyidagi klaster usuli orkali izoxlab berish mumkin:
adolat
tinchlik, osoyishtalik
ijtimoiy tenglik
Zardushtiylik taьlimoti farovonlik
Ijtimoiy - siyosiy goyalari: ezgulik

Keyinchalik zardushtiylik taьlimoti taьsirida Eronda bir necha Yangi goyalar vujudga keldi. Bu taьlimotlar Mitraizm, moniylik va Mazdakiylikdir.
Xar bir taьlimot uz mazmun – moxiyatiga kura, diniy – falsafiy goya bulgani kabi uz tarkibida ijtimoiy – siyosiy goyalarni xam kamrab olgan.
Mitraizm taьlimotda talkin etilgan kuyosh xudosi Mitra nomi Bilan boglik. U mil. av .III – II asrlarda Urta Osiyoning shimoliy xududlarida paydo bulgan taьlimotdir. Unda adolat, ijtimoiy tenglik va ezgulik goyalari asosiy siyosiy goyalar xisoblanadi.
IV – V asrda kadimgi Rim imperiyasining kuchayishi va VII – VIII asrda islomning kirib kelishi natijasida Uzok Shark va Urta Sharkda keng yoyilgan Mitraizm taьlimotiga barxam berdi.
Moniylik. Bu taьlimotning asoschisi Moniy ibn Fatax ( 216 – 277 y. ) U nakkosh va rassom bulgan. Markaziy Osiyo, Eron va xindiston buylab sayoxat etib, zardushtiylik, buddizm va braxmanizm taьlimotlari Bilan tanishadi. 240 yildan u uz taьlimotini Eronda targib etishni boshlaydi. Eron koxindlari unga Karshi chikadi va u Markaziy Osiyoga kaytib uz faьoliyatini davom ettiradi. 273 yilda Eronga kaytadi. Shox Baxrom tamonidan xibsga olinib 277 yilda katl etiladi.
Moniylik taьlimotida inson, jamiyat va davlat siyosati Bilan boglik kuyidagi ijtimoiy – siyosiy goyalar ilgari suriladi:
- ezgulik va yovuzlik urtasidagi kurash
- ezgulikka kumaklashish
- jamiyat ikki kotegoriyasi – mumtoz zodogonlar va kashshok zodogonalr goyasi
- ikki dune –real dune va « Ixyo dunyosi »
Mazdakiylik. Taьlimot asoschisi Mazdak ( 470 – 529 y) . u kuzgalonchi sifatida koxinlar va zodogonlarga Karshi kurash olib borgan. U Kubod I davrida koxin, keyinchalik butun Eron buyicha bosh kl’oxin sifatida faoliyat yuritgan.
Mazdak uz taьlimotida ijtimoiy - siyosiy goyalari Bilan jamiyat xayotida faol katnashgan insondir. Ezgulik va joxillik urtasidagi kurash, yaxshilikning galaba kozonishi, odamoar urtasida xar tamonlama tenglitk, ozodlik, erkinlik va xurlik, boylikka xirs kuymaslik, kambagaikni koralaydi va jamiyatda urta xoll katlamni kupaytirish goyalarini ilgari suradi.
Isroil
Yaqin Sharq: Livan