Jahon siyosati

II Bob. AQSHning G’arbiy Yevropadagi manfaatlari va ta’siri.
AQSHning G’arbiy Yevropaga ta’sir doiralari.
AQSH G’arbiy Yevropa mamlakatlariga NATO orqalin ta’siri judan ham kuchli, AQSH Yevropa havfsizligi shu tashkilot orqali taminlaydi, Amerika NATOga boshqa davlarga qaraganda ancha ko’proq pul sariflaydi, Yevropa davlatlarini deyarli 80 foizi NATO a’zosi hisoblanadi bu juda siyosiy ahamiyat kasb etadi. Bu omil Amerikani yevropa hamda dunyoga ta’sirini kuchaytiradi. Ikkichi jahon urushdan keyin G’arbiy Yevropa davlatlarining Amerikaga qaramligi oshgan, Yevropaning eng kuchli davlatlatri ham Amerika Qoshma Shtatlaridan qarzdor bo’lib qolgan. Bu esa Amerikaniga Yevropani boshqarishga yo’l ochgan, dollar diplomatiyasi jahonda keng tarqalgan, deyarli hozirgacha bu siyosat davom etmoqda shakli o’zgargan ammo maqsad o’sha o’sha. Hozirgi paytda deyarli 50 foizdan ortiq davlat yeryuzidagi zaxira valuta sifatida dollarni olgan. Yevropani asosiy hamkorlaridan biri bu Amerika hisoblanadi bu omil ham qaysidur ma’noda boshqaruvni berib qoyadi.
NATO- "Shimoliy Atlantika Shartnomasi Tashkiloti" degan ma'noni anglatadi. Bu Yevropaning aksariyat davlatlarini, AQSH va Kanadani birlashtirgan harbiy-siyosiy blokdir. 1949-yil 4-aprelda AQSHda “Yevropani sovet taʼsiridan himoya qilish uchun” tashkil etilgan. Bu Ittifoqchi davlatlar oʻz aʼzolarining hayotiy manfaatlariga daxldor har qanday masalalar, shu jumladan, ularning xavfsizligiga tahdid solishi mumkin boʻlgan voqealar boʻyicha maslahatlashuvlar oʻtkazish uchun “transatlantik forum”dir. NATOning e'lon qilingan maqsadlaridan biri har qanday NATOga a'zo davlat hududiga qarshi har qanday tajovuzning oldini olishni yoki undan himoya qilishni ta'minlashdir.
Qaysi davlatlar NATOga a'zo? Umuman olganda, Shimoliy Atlantika alyansi a'zolari 28 davlat, NATOning kengaytirilgan hamkorlik dasturlarida beshta davlat ishtirok etmoqda, Serbiya NATOning Shaxsiy sheriklik rejasiga qoʻshilish boʻyicha muzokaralar olib bormoqda, Finlyandiya esa kelajakda NATOga aʼzo boʻlish imkoniyatini eʼlon qildi. NATOga a'zo barcha davlatlarning harbiy xarajatlari birgalikda birdan ortiqni tashkil qiladi 70 global hajmning foizi.
NATOga a’zo davlatlar Vashington shartnomasida belgilangan tamoyillarga amal qilishga kelishib oldilar. Ittifoqqa qo'shilish istagida bo'lgan davlatlar siyosiy muloqot va harbiy integratsiyani o'z ichiga olgan ko'p bosqichli jarayondan o'tishi, shuningdek, ma'lum talablarga javob berishi kerak, xususan:

• 
  xalqaro nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
  
• 
  qonun ustuvorligi va inson huquqlari tamoyillariga sodiqlikni namoyon etish;
  
• 
  millatlararo nizolarni va tashqi hududiy nizolarni, ichki yurisdiktsiyaning munozarali masalalarini EXHT tamoyillariga muvofiq va yaxshi qo'shnichilik munosabatlarini o'rnatishga intilish maqsadida tinch yo'l bilan hal qilish;
  
• 
  o'z qurolli kuchlari ustidan adekvat demokratik va fuqarolik nazoratini o'rnatish;
  
• 
  Birlashgan Millatlar Tashkiloti maqsadlariga to'g'ri kelmaydigan har qanday usulda kuch ishlatish bilan tahdid qilishdan yoki kuch ishlatishdan voz kechish;
  
• 
  erkin institutlarini mustahkamlash hamda barqarorlik va farovonlikni mustahkamlashga ko‘maklashish orqali tinch va do‘stona xalqaro munosabatlarni rivojlantirishga hissa qo‘shish;
  
• 
  Yevro-Atlantika Hamkorlik Kengashi ishini, “Tinchlik yoʻlida hamkorlik” dasturini va NATOga aʼzo boʻlmagan hamkor davlatlar bilan hamkorlikni rivojlantirishni har tomonlama qoʻllab-quvvatlash va ishtirok etishni davom ettirish;
  
• 
  Iqtisodiy erkinlik, ijtimoiy adolat va ekologik mas'uliyat tamoyillariga rioya qilish orqali barqarorlik va farovonlikni ta'minlashga fidoyilik ko'rsatish;
  
• 
  jamoaviy mudofaaga va Ittifoq oldida turgan yangi vazifalarni bajarishga harbiy hissa qo'shish, shuningdek, uning mudofaa qobiliyatini bosqichma-bosqich oshirishga tayyor bo'lish;
  
• 
  NATO institutlari ishida munosib ishtirok etish;
  
• 
  standartlashtirishni amalga oshirish va o'zaro muvofiqlikka erishishga intilish;
  
• 
  milliy dastur orqali bunday harbiy byudjetlarni rejalashtirish va amalga oshirish uchun belgilangan mudofaa ustuvorliklariga mos keladigan zarur tuzilmani yaratish va xodimlarni NATO amaliyoti va protseduralari bilan yaqindan tanishtirish uchun ularni kelajakdagi ittifoqda ishtirok etishga tayyorlash uchun tegishli o'qitish sxemalarini ta'minlash. tuzilmalar;
  
• 
  NATOga a'zo bo'lishdan oldin uning tuzilmasi va rasmiy huquqiy jarayonda hamkorlikni ta'minlash uchun uni boshqaradigan tegishli huquqiy mexanizmlar va kelishuvlar bilan tanishish.
  

NATO bir qator Yevropa davlatlari bilan hamkorlik shartnomasini imzoladi. Ushbu mamlakatlar bilan hamkorlik dasturi “ Tinchlik uchun hamkorlik". Ushbu dasturda NATOga aʼzo boʻlmagan 22 ta davlat ishtirok etadi. Kipr Yevropa Ittifoqining dasturda ishtirok etmayotgan yagona a'zosidir. Kipr Respublikasini tan olmaydigan Turkiya bu davlatning NATO bilan hamkorligiga to'sqinlik qilmoqda, chunki Kiprning turk va yunon qismlari o'rtasidagi ziddiyat hal etilmagan.