Jahon siyosati

Iqtisodiy ta’siri.
Xitoy - AQShda eng ko'p mahsulot sotayotgan davlat. Amerikaning bu mamlakat bilan savdo kamomadi oyiga 28,4 milliard dollar. Yevropa Ittifoqi bilan 19,4 milliard dollar, Meksika bilan 11 milliard dollar, Germaniya bilan 6,1 milliard dollar, Kanada bilan esa 5,4 millaird dollarga teng.
Markaziy va Janubiy Amerika davlatlari bilan savdoda AQSh ustuvorlikka ega. Oyiga jami 4,5 millard dollar. Eng salmoqlisi Braziliya bilan. Osiyoda Gonkong bilan 1,6 milliard dollar.
2021-yilda har oy AQShda o'rtacha 537 ming ish o'rni ochilgan. O'tgan yili shu paytda ishsizlik 6,4 foizda esa, hozir 4 foizdan past.
Biroq pandemiya davrida millionlab ish o'rinlari tamoman yopilib ketdi. 2020-yilning bahorigacha mamlakatda mehnatkashlar soni hozirgidan 3,6 million ko'proq edi
Qora tanli aholi orasida ishsizlar ko'proq, ayni damda 6,5 foiz, asosan erkaklar.
Koronavirusning omikron shtammi iqtisodga qanchalik ta'sir qilgani o'rganilmoqda.
Bemorlar ko'proq uyda davolanayotgani ular ishdan to'xtamadi, degani emas. Biroq ekspertlar biror xulosa qilish uchun vaqt zarur ekanini uqtiradi.
"Umid qilamiz, omikron ta'siri qisqa va oz bo'ladi. Lekin har qanday kasallik mehnat bozorida salbiy o'zgarishlarga yetaklaydi", - deydi iqtisodchi olima Eliz Gud.
Bizneslar bugun imkon qadar kamroq odam bilan ko'proq ishni bitirishga harakat qilmoqda. Bu esa ish o'rinlari ozayishidan darak.

AQSh iqtisodiyoti 2003-yildan beri eng tez sur’atda o’sayapti. Bunga sabab - bozorlar gavjum, xaridor qo’rqmasdan mahsulot xarid qilayapti, bizneslar sarmoyani oshirgan. Iqtisodchi Bred Makmillan bu katta o’zgarish ekanini aytadi.

“Oxirgi 11 yilda bunaqangi jonlanish kuzatilmagan edi. Bu iqtisodiyot mahkam oyoqqa turib olganini ko’rsatadi. 2015-yilda o’sish yanada tezlashadi deb o’ylayman”, - deydi u.
Yangilangan raqamlar moliya bozorlarida iliq kutib olindi. Dow Jones aksiyalar indeksi ilk bor 18 ming sonli marrani oshib o’tdi. Yalpi ichki mahsulot – yil davomida ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlarning umumiy qiymati bo’lib, mamlakatdagi iqtisodiy holatni eks ettiradi.
Ekonomist Maykl Geypenning aytishicha, Amerikada iste’mol darajasi oshgan, lekin biznes hamon sust:
“AQShda iqtisod xaridorlarning ishtahasiga bog’liq. Ayni paytda bizneslar bir trillion dollardan oshiq mablag’ni sarmoya qilmay saqlab turibdi. Savdo hozirgidek chaqqon bo’lsa, kompaniyalar yangi loyihalarga sarmoya qiladi degan umid bor”.
Lekin AQSh iqtisodiyotiga ta’sir etuvchi tashqi omillar ham bor. Neft eksport qiluvchi davlatlarning daromadi kamaygan, ayrim mamlakatlarda o’sish susaygan, deydi moliyaviy tahlilchi Kleys Bell.
“Buning ahamiyati shundaki, savdo hamkorlarimiz bizdan kamroq mahsulot xarid qiladi, chunki qo’lida puli yo’q. Avvalgidek katta miqdorda eksport qila olmaymiz”.
Jadal o’sish narx-navoning ko’tarilishiga, inflyatsiya oshishiga ham yetaklashi mumkin, deydi iqtisodchi Bred Makmillan.
“Birinchidan, 2015-yilda maoshlar ko’tariladi, bu jarayon allaqachon boshlangan. Ikkinchidan, inflyatsiya indeksining katta qismi bu – ijara. Ijara bahosi oshib borayapti”, - deydi u.
Hozir Qo’shma Shtatlarda inflyatsiya darajasi 1,5 foizdan ham past. Markaziy bank o’sishga turtki berish uchun bir necha yildan buyon foiz stavkalarini pasaytirib keladi. Iqtisodiyot tanazzuldan chiqib olgani tobora ayonlashar ekan, yaqin orada stavkalar ko’tarilishi mumkin.