Jahon siyosati

O‘zbekistonning Xonobod hududidagi harbiy bazada taxminan 1,5 ming amerikalik bo‘lgan
90-yillarning o‘rtalarida Qo‘shma Shtatlar fuqarolar urushi avj olgan sobiq Yugoslaviya hududida tinchlikparvarlik va gumanitar operatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash uchun bir qator harbiy bazalarni yaratdi. Keyinchalik esa bu harbiy ob’yektlar Serbiyani bombardimon qilishda ishlatilgan, bu Kosovo tinch aholisini Yugoslaviya harbiylari va maxsus xizmatlari tomonidan o‘tkazilgan etnik tozalashdan himoya qilishga qaratilgan operatsiyalar edi.
Keyinchalik AQSh harbiy bazalari Vengriya, Albaniya, Bosniya, Makedoniya va Kosovoning janubida paydo bo‘ldi. 2001-yil 11-sentyabr voqealari va buning ortidan xalqaro terrorizmga qarshi urush boshlanganidan so‘ng, AQSh yana 19 ta yangi harbiy baza yaratdi. Ular birinchi marta postsovet davlatlari hududida paydo bo‘ldi. Xususan, Afg‘onistondagi operatsiyalar paytida AQSh Sovet harbiy-havo kuchlarining sobiq aerodromi bo‘lgan Qirg‘izistondagi Manas aviabazasidan foydalanish huquqini oldi.
Bazada transport samolyotlari va AQSh dengiz korpusining qiruvchi samolyotlari joylashdi. 2001 yil Afg‘onistondagi tolibon va Al-Qoidaga qarshi harbiy amaliyotlarning dastlabki bosqichida O‘zbekistonning Xonobod shahridagi harbiy baza hududida, taxminan 1,5 ming amerikalik harbiy xizmatchilar bo‘lgan.
Ushbu harbiy baza bo‘yicha AQSh va O‘zbekiston o‘rtasidagi shartnomada undan faqat gumanitar va qutqaruv operatsiyalarida foydalanish ko‘zda tutilgan. 2005-yilning kuz oylariga kelib ushbu baza o‘z faoliyatini to‘xtatdi. 25-noyabr kuni AQSh so‘nggi harbiy samolyoti Qarshi-Xonobod bazasini tark etdi.
Eron va AQSh o‘rtasidagi nizolar fonida hozir dunyo OAVsi va ijtimoiy tarmoqlarda AQSh harbiy bazalarining xaritalari ko‘p uchrab turibdi. Unda O‘zbekiston ham qayta qayta tilga olinayapti. Hattoki mashhur siyosatchilar va jurnalistlar ham ushbu aniq bo‘lmagan ma’lumotni ishlatishmoqda. O‘zbekistoning 2 ta hududida, ya’ni Chirchiq va Xonobodda AQSh harbiy bazasi bor deb ko‘rsatilayapti.
O‘zbekiston Respublikasining 2012-yili qabul qilingan Tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasiga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi «O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari to‘g‘risida»gi Qonunga va O‘zbekiston Respublikasining Harbiy doktrinasiga muvofiq harbiy-siyosiy bloklarda ishtirok etmaydi.
O‘zbekiston Respublikasi har qanday davlatlararo tuzilmadan, bu tuzilma harbiy-siyosiy blokka aylantirilgan taqdirda chiqish huquqini o‘zida saqlab qoladi, shuningdek, o‘z hududida xorijiy davlatlarning harbiy bazalari va ob’yektlari joylashtirilishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Yuqorida keltirilgan konsepsiya va «O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari to‘g‘risidagi» O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga ko‘ra, hozirda O‘zbekiston hududida nafaqat AQShning, boshqa biror xorijiy davlatlarining harbiy bazalari joylashtirilmagan va joylashtirilishi mumkin ham emas.