17-§. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Lotin Amerikasi davlatlari Amerika qit’asi shartli ravishda Shimoliy va Janubiy Amerikaga bo’lindi. «Janubiy Amerika»

17-§. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Lotin Amerikasi davlatlari

Amerika qit’asi shartli ravishda Shimoliy va Janubiy Amerikaga bo’lindi. «Janubiy Amerika» atamasi o’rniga ko’pincha «Lotin Amerikasi» iborasi ham ishlatiladi. Ma’lumki, Janubiy Amerikani yevropalik ispanlar va portugallar istilo qilgan edi, Ularning tili lotin tilidan kelib chiqanligiga nisbat berilib, Janubiy Amerika Lotin Amerikasi deb atalgan.

Shimoliy va Janubiy Amerikaning taraqqiyoti bir xil darajada kechgani yo’q. Shimoliy Amerikada joylashgan AQSh dunyoning birinchi davlatiga aylangan bo’lsa, Lotin Amerikasi taraqqiyotda orqada qolib ketdi.
Lotin Amerikasida siyosiy jihatdan mustaqil bo’lgan davlatlarning tashkil topish jarayoni 1870- yilga kelib, deyarli tugallandi. Argentina, Meksika, Chili, Urugvay, Venesuela va Kolumbiya mamlakatlari Ispaniya hamda Portugaliya zulmiga qarshi uzoq vaqt o’z mustaqilliklarini saqlash va feodal monarxiyani ag’darib tashlash uchun kurashdilar.
Lotin Amerikasi mamlakatlarining ko’pchiligida XIX asrning oxirgi choragida sanoat taraqqiyoti endigina boshlangan edi. Ularning iqtisodiyotida kapitalistik munosabatlar bilan bir qatorda feodal numosabatlar, qulchilik qoldiqlari va hindularning sodda urug’-qabilachilik jamoalari ham mavjud edi. Bu mamlakatlarning asriy qoloqligidan Angliya, Fransiya, AQSh va Germaniya kabi buyuk davlatlarning monopolistlari foydalanib qoldilar. XIX asrning oxirlariga kelib, Lotin Amerikasi mamlakatian amalda Angliya va AQShning yarim mustamlakalariga aylanib qoldilar.
Lotin Amerikasi davlatlarida kapitalizmning qaror topishi uzoq va o’ta mashaqqatli yo’ldan bordi. Bu mintaqaga eng ko’p kapital kiritgan davlat Angliya edi. Asosiy mablag’lar bandargohlarga, temiryo’llar qurilishiga, banklarga hamda tropik o’simliklarni o’stirishga va go’sht sanoatiga sarflanardi.
XIX asr oxirida Lotin Amerikasiga AQSh kapitali ham kirib kela boshladi. 1897- yili AQSh Lotin Amerikasiga 250-300 mln. dollar kapital qo’ygan bo’lsa, 1913- yili ko’rsatkich 1,5 mlrd. dollarga yetdi.