Jahon mamlakatlari iqtisodiy

Osiyo mamlakatlari aholisi. Mintaqada jahon aholisining 60% dan ortiq qismi yashaydi. Osiyo aholisi ancha tez o‘smoqda. Ammo aholisining ko‘payish sur’ati davlatlar o‘rtasida turlicha. Yaponiya, Gruziya, Isroil, Kipr, Xitoy kabi ayrim mamlakatlami hisobga olmaganda, aksariyat davlatlarda tug‘ilish va tabiiy o‘sish ko‘rsatkichlari ancha yuqori. Har 1000 kishi hisobiga Afg‘oniston, Yaman, Kambodja davlatlarida yiliga o‘rtacha 50 tagacha tug‘ilish to‘g‘ri keladi. U dunyo davlatlari orasidagi eng yuqori ko‘rsatkichlardan hisoblanadi.

Urbanizatsiya darajasiga ko‘ra Osiyo alohida xususiyatga ega. Bu jihatdan uni yaqin-yaqingacha «dunyo qishlog‘i» deyishardi. Hozir shahar aholisining soni salkam 1,9 trln. kishi, salmog‘i (46,2%) ancha pastdir. Osiyoning urbanizatsiya jarayoniga xos yana bir xususiyati: unda yirik shaharlar, ayniqsa, «millioner» shaharlar soni ancha tez o‘smoqda. Bu jarayon, ayniqsa, aholisi zich rivojlanayotgan mamlakatlarda kuchayib bormoqda.

Ammo Osiyo ko‘hna shaharlar o‘lkasi hamdir. Unda qadimiy shaharlar bundan 3-4 ming yillar oldin pay do bo‘lgan. Qadimiy shaharlar orasida eng dastlab Yavilon (Bobil) miloddan awalgi VII asrdayoq «millioner» bo‘lgan. Hozirgi paytda Qadimgi Troya (Turkiya), Palmira (Suriya), Baalbek (Livan), Maxenjo-Daro (Pokiston), Varaxsha (0‘zbekiston) kabi mashhur shaharlardan vayronalar ayrim qoldiq tarixiy yodgorliklar sifatidagina saqlanib qolgan. Bu «o‘Ik» shaharlar hozirgi kunda «tirik», ayni chog‘da juda ko‘hna hisoblanadigan Pekin, Dehli, Istanbul, Iyemsalim (Quddus), Bag‘dod kabi shaharlar bilan birgalikda, Osiyoning turistlami ko‘plab o‘ziga jalb qiluvchi asosiy ziyoratgohlari hisoblanadi.

Aholi zich yashaydigan hududlarda qishloqlar ham deyarli bir-birlariga tutash, zich joylashgan. Ammo aholisi siyrak o‘lkalar (Mongoliya, Afg‘oniston, ko‘pchilik arab mamlakatlarining qurg‘oqchil hududlari)da hamon ko‘chmanchi hayot tarzi saqlanib qolgan. Bunday o‘lkalarda aholi, asosan, yig‘ma o‘tov uylarda yashaydilar. Muqim joylashgan qishloqlami ham uchratish qiyin.