J. X. Ataniyazov, E. D. Alimardonoy

To'lov balansi va unga davlat aralashuvi, xato va o'tkazib yuborishlar

To'lov balansini yaxlit holda quyidagi tenglama orqali ifoda­ lash mumkin:

Marnlakatning to'lov balansi

Joriy operatsiyalar +
hisobi balansi
Kapital va moli­ yaviy vositalar bilan operatsiyalar hisobi balansi

Davlat to'lov balansini tartibga solishga (valuta intervensiyalari ko'rinishida) aralashmasa quyidagi tenglik bajarilishi lozim.

Joriy operatsiyalar hisobi balansi qoldig'i
Kapital va moliyaviy vositalar bilan operatsiyalar hisobi balansi qoldig'i

To'lov balansida balanslashtiruvchi modda sifatida, XVF taklifiga ko'ra mamlakat valuta zaxiralari (oltin, xorijiy valuta, XVFdagi mamlakatning zaxira pozitsiyasi, SOR aktivlari) bilan amalga oshirishgan operatsiyalar, valuta munosabatlarini tartibga soluvchi davlat organlarining xalqaro tashkilotlar oldidagi maj­ buriyatlari, SDR!ar taqsimoti olingan.
<>) moddasi kiritiladi. Ya'ni mazkur modda orqali to'lov balansining debeti uning kredit qismiga tenglashtiriladi. Ushbu modda texnik xususiyatga ega bo'lib, uning to'liq va aniq iqtisodiy tavsifi mavjud emas.
Qaysi mamlakatda tashqi savdo operatsiyalarining hisobi aniq yuritilsa, mustahkam va barqaror tendensiya bilan o'zgarsa, maz­ kur modda qiymati katta bo'lmaydi (ya'ni eksport - yoki import hajmiga nisbatan u 5-7% darajasida bo'lsa, o'rta (normal) holat hisoblanadi). Qaysi bir mamlakatda qashshoqlik yoki noqonuniy kapital chiqishi yuqori bo'lsa, mazkur moddaning qiymati ham shuncha katta bo'ladi.
Ba'zan, tashqi savdo operatsiyalarining hisobi aniq yuritiladi­ gan, mustahkam va barqaror tendensiya bilan o'zgaradigan AQSH ham to'lov balansida <> mod­ dasi juda katta bo'lgan holatlar kuzatilgan. Xususan, 1997-yilda ushbu moddaning qiymati 132 mlrd AQSH dollaridan ortib ketib, qariyb joriy operatsiyalar balansi qoldig'iga tenglashgan. Mazkur holat, hattoki iqtisodiyoti rivojlangan AQSH to'lov balansini tu­ zuvchilari ham to'liq yetarli ma'lumotlar bilan ta'minlanmasligini ko'rsatadi. To'lov balansidagi ma'lum bir mablag'lar noqonuniy xususiyat kasb etganligini ko'rsatadi.
Umuman olganda, mazkur ko'rsatkichni to'lov balansining joriy operatsiyalari hisobi hamda kapital va moliyaviy vositalar bilan operatsiyalari hisobidagi qoldiqlar farqi sifatida qaralsa,
boshqa tornondan esa, mamlakatning rasmiy oltin valuta zaxi­ ralaridagi o'zgarish sifatida baholanadi.

4.