J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Qisqa tutashuv tajribasi. Asinxron motoming qisqa tutashuv tajribasi ham 13.2,fl-rasm bo‘yicha o‘tkaziladi, lekin bundagi oMchash asboblarini tanlashda bu rejimdagi tok, kuchlanish va quwatning o‘zgarish qiymatini hisobga olish zarur boMadi va rotor qo‘zg‘almas holatda bo‘Iishi shart. Bu tajribani o‘quv maqsadlarida o‘tkazishda (chulg‘am qizib ketmasligi uchun) pasaytirilgan kuchlanishda dastlabki nuqtani tokning qiymati I = 1,2I_in da, 2-nuqtani nominal tok (I_qt=I_1N) da va keyingilarini esa undan kamaytirib qisqa tutashuv toki I , qisqa tutashuv kuchlanishi U , qisqa tutashuvdagi isroflarni qoplaydigan aktiv quwat P_q[ oMchab olinadi. Ular yordamida I_qtN =1 (U_1N / U_ql), coscp_ql, r_q( = r,+r'₂ va x^ x,+x'₂ qarshiliklar hisoblab topiladi.






-V ⁼4^Zi'' ~^ri'


yoki

(13.2)

^r„, =^z„, cos (p_H

V’
Doiraviy diagramma qurish uchun qisqa tutashuv rejimidan olinadigan nominal tok (I_IN)ga to‘g‘ri kelgan qisqa tutashuv kuchlanishi U , toki I va quwati P oMchanadi. Bu qiymatlar yordamida quwat koeffitsienti coscp_q|=P /(m^U^I^) aniqlanadi va u orqali burchak cp_ql hisoblab topiladi. Bu tajribaga oid elektr parametrlar quyidagi formulalar bo‘yicha hisoblanadi:
Soddalashgan doiraviy diagrammani qurish quyidagicha amalga oshiriadi (13.3,o-rasm). Koordinata o‘qlari o‘tkaziladi va ordinatalar o‘qida kuchlanish vektori U, qo‘yiladi. Toklar uchun masshtab m_; (A/mm) tanlanadi va U, ga cp₀ burchak ostida tok vektori I₀ ni qo‘yib “0” nuqtani, 9^ burchak ostida esa tok I_qtN vektorini yo‘naltirib “K” nuqta topiladi (bunda salt ishlash tajribasidagi tok va burchak q> ideal salt ishlashga mos deb qabul qilinadi). “0” nuqtadan absissalar o‘qiga parallel boigan OB chiziqni oikazamiz.

3. 
   rasm. Asinxron motominig soddalashgan (a) va aniqlashtirilgan (b) doiraviy diagrammalarini salt ishlash va qisqa tutashuv tajribalari
   

ma 'lumotlari bo ‘yicha qurish; /_0(/(/) —ideal salt ishlash toki
So‘ngra bu nuqtalami birlashtirib, uning o‘rtasidan OB chiziq tomon H0_t perpendikular 0‘tkazamiz va toklar aylanasining markazi 0, ni topamiz, ya’ni 00, yoki 0,B chiziqlar doiraviy diagrammaning radiusini
beradi. «K» nuqtadan OB chiziqqa perpendikular bo‘lgan chiziqni
tushiramiz va bu kesmani ]q^;₁/7’₁5₁ = r'₂/r, nisbatda bo‘lib, “T,”
nuqtani topamiz. Bunda stator chulg‘ami qarshiligi r, tajriba vaqtida o‘lchanadi, r'₂ esa r'₂= r_ql— r, ayirmadan aniqlanadi). So‘ngra “0”nuqtadan “T,” nuqta orqali o‘tadigan chiziqni davom ettirib aylanada “T” nuqtani topamiz. «OT» chiziq elektromagnit quvvat (yoki momenrlar) chizig‘i hisoblanadi.
Doiraviy diagrammada sirpanish liniyasi (shkalasi)ni qurish uchun toklar aylanasiga (0 nuqtada) ordinatalar o‘qiga parallel qilib urinma o'tkaziladi. So‘ngra ixtiyoriy balandlikdan elektromagnit quwat chizig‘i OT ga parallel qilib foydali quvvat chizig‘ining davomi bilan kesishguncha QC to‘g‘ri chiziq o'tkaziladi. Motorning A nuqtadagi rejimidagi sirpanish s_A ni topish uchun 0 ni A nuqta bilan birlashtirib uni sirpanish shkalasi bilan kesishguncha davom qildiriladi (diagrammada bu chiziq ko‘rsatilmagan).
Doiraviy diagrammada quwat koeffitsienti shkalasini qurish uchun ordinatalaro'qida ixtiyoriy diametrda (100 mm bo'lgani o‘lchash uchun qulay) yarim aylana chiziladi. U holda toklar aylanasidagi A nuqtadagi rejim uchun coscp_A quyidagicha topiladi, ya’ni 0' ni A nuqta bilan birlashtirilgan to‘g‘ri chiziqning sostp shkalasi bilan kesishgan nuqtasini birorta harf (“h”) bilan belgilansa (diagrammada bular ko‘rsatilmagan), unda coscp_A = 0'h / 100.
Doiraviy diagrammada foydali ish koeffitsienti shkalasini qurib undan FIK ni aniqlashda motordagi qo‘shimcha isroflar hisobga olinmagani tufayli katta xatolik kelib chiqadi. Odatda motoming FIK isroflar yig‘indisi SP' ni hisoblash orqali aniqlanadi Ibuni standart tavsiva ailgan’).
Asinxron mashinaning soddalashgan doiraviy diagrammasidan aniqlangan rejim parametrlarining aniqlik darajasi nominal tokkacha qoniqarli bo‘ladi, chunki bu oraliqda mashinaning aktiv va induktiv qarshiliklari kam o‘zgaradi. Demak, soddalashgan doiraviy diagrammani katta va o‘rta quwatli asinxron mashinalaiga qo‘llash maqsadga muvofiq ekan.
Agar aniq natijalar olish zarur bo‘lsa (kam quwatli va ayniqsa asinxron mikromashinalar uchun) aniqlashtirilgan doiraviy diagrammani (13.3,0-rasm) ideal salt ishlash ma'lumotlari bo'yicha hamda almashtirish sxemadagi kompleks son “s,” ni ham hisobga olgan holda qurishni standart tavsiya qiladi. Buning uchun 13.3,a-rasmda qurilgan soddalashgan doiraviy diagramma biroz o‘zgartiriladi, chunki tajribada oMchab olingan salt ishlash toki I_u va hisoblangan burchak cp₀ real holatdagi salt ishlash rejimiga mos keladi (13.3,a-rasmda, 0'). Bundan ideal salt ishlash toki I_0(id) ni topish uchun calt ishlash isroflari (P'₀)dan stator chulg‘amidagi elektr isroflari (P'_cl(0)^=mil²o^ri)ⁿ' va motordagi mexanik isroflarni ayirgandan [ya’ni P'₀ — (P'_C|₍₀₎+ +P'„_l(:x)] quwat masshtabi m_p da hosil boMgan natijani 0' nuqtadan absissalar o‘qiga perpendikular yo‘nalishda qo‘yib “0” nuqta topiladi. Bu nuqtani 0' nuqta bilan birlashtirib I_(i(idJ vektori aniqlanadi. I_yl vektori 13.3,a- rasmdagidek quriladi. Toklar aylanasining markazini topishda, endi NO, perpendikularning 13.3,a-rasmdagidek OB chizig‘i bilan kesishgan nuqtasi emas, balki toklar aylanasi diametri OL chizig'i bilan kesishgan nuqtasi bo‘ladi. OL chizig‘i OB gorizontal chizig‘ining 0 nuqtasidan soat milining harakatiga teskari yo‘nalishda 2y burchak ostida o'tkaziladi (bunda sin2y » 2I_00d)r,/U,). Burchak gg kompleks son “s,” ning argumentidir, ya'ni £,= c,e ^jrva fizik jihatdan kuchlanish U, va EYK E, vektorlari orasidagi siljish burchagini ifodalaydi.
Toklar aylanasida sirpanish s = ± «5 ga to‘g‘ri kelgan “T” nuqta “0” nuqtadan 0L chizig'iga dd burchak ostida soat milining harakatiga teskari yo'nalishda o‘tkazilgan OT chizig'ining toklar aylanasi bilan
kesishishidan hosil bo'ladi (tg5 = Dr,/U,, bunda D = m■ qi — toklar
aylanasining amperlarda qo‘yilgan diametri).