J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Asinxron motorlarning turg‘un ishlashini ta'minlash uchun elektr ta'minotining sifati katta ahamiyatga egadir. Asinxron motorning aylantiruvchi momenti unga berilayotgan kuchlanishning kvadratiga bogMiq boMadi. Shuning uchun, hatto kuchlanishning ozgina kamayishi ham maksimal momentga ta’sir qiladi, kuchlanish nisbatan ko‘proq kamayganda (masalan, U_t = 0,7 U_Nbo‘lganda) esa motorning nominal yuk bilan ishlashi mumkin boMrnay qoladi, chunki bu holda

aylantiruvchi moment M =U~ = 0,49, ya'ni elektromagnit moment
158
taxminan 2 marta kamayadi va motor nominal yukda ishlashi mumkin bo'lmay qoladi.

3. 
   Stator chulg‘amiga berilgan kuchlanish U, * U_1N bo‘Iganda va faza rotorli asinxron motorning rotor chulg‘amiga qo‘shimcha aktiv qarshiliklar ulangandagi mexanik xarakteristikalar
   

Stator chulgfamiga berilgan kuchlanish nominaldanfarqli bo'lganda mexanik xarakteristika. Asinxron motorlami ishlatish jarayonida tarmoq kuchlanishi (f_f = const bo‘lganda) nominal kuchlanishga nisbatan o‘zgarishi mumkin. Shu sababli kuchlanishning bunday o‘zgarishi asinxron motorning mexanik xarakteristikalariga qanday ta'sir etishi amaliy jihatdan muhim hisoblanadi. Bunda tormozlovchi moment o'zgarmas va qiymat jihatidan elektromagnit momentga teng M₍ = M = const deb hisoblaymiz.
Agarda kuchlanish U, < U_1N bo‘lsa, sirpanish oshadi, moment
kuchlanishning kvadrati (t/,²)ga mutanosib ravishda kamayadi, Natijada
motorning o‘ta yuklanish qobiliyati kamayib ketadi (12.5,a-rasm). Kuchlanish kamayganligi sababli magnit oqim ham kamayadi, natijada rotor tokining aktiv tashkil etuvchisi l_2a oshadi. Sirpanish s va rotor chastotasi f₂ oshganligi uchun rotor tokining reaktiv tashkil etuvchisi I_Lr ham ortadi. Demak, rotor toki kvadratiga mutanosib ravishda rotor chulg'amidagi elektr isroflar ham ortadi. Motor validagi yuk katta bo‘lsa, stator toki I₍ ham ortadi, kichik yukda esa u kamayadi. Shu sababli katta yukda stator chulg‘amidagi elektr isroflari ortib, motorning FIK va quvvat koeffitsienti coscp kamayadi. Standart talablariga binoan motomi kuchlanishi nominal kuchlanishga nisbatan 5 % gacha kamayganga qadar ishlatish mumkin.
Agarda kuchlanish U,>U_1N bo‘lsa, yuqoridagi ketma-ketlik asosida tushuntirish mumkin. Ammo bunda motorning magnit sistemasi o‘ta magnitlangan bo‘lsa, magnit oqimining oshishi magnitlanish tokining qiymatini oshirib yuboradi, natijada bu tok stator tokining nominal qiymatidan katta ham bo‘lishi mumkin. Bu holda asinxron motoming uzoq muddat ishlashi mumkin bo'lmay qoladi. Standart talablariga binoan asinxron motorni kuchlanishi nominal kuchlanishga nisbatan 10% gacha oshganga qadar ishlatish mumkin. Yuqoridagi ikki hol uchun motorning mexanik xarakteristikasi 12.5-rasmda ko‘rsatilgan.

5. 
   rasm. Kuchlanish nominaldan farqli bo‘lganda (a)da Jaol rotorli asinxron motor rotor chulg ‘ami aktiv qarshiligining har xil qiymatlarida (b) mexanik xarakteristikalar