J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

j.jjj katet —1₂ tok vektorini tasvirlaydi. Bu vektorga ordinatalar o‘qining musbat yo‘nalishida cp₂ = arctg(x₂/r₂) burchak ostida U, kuchlanish vektorini qo'yamiz (13.1,c-rasm).
Agar aktiv qarshilik r, o‘zgartirilsa, unda zanjirdagi tok ham
o‘zgaradi, uchburchakning katetlari yangi holatni (//£), va D_{C) egallaydi, lekin uchburchakning^c = U,/ x₂ gipotenuzasi o‘zgarmay qoladi (13.1,c-rasm).
Shunday qilib, elektr zanjiri (ishchi shoxobcha)ning yangi ish rejimi diagrammada D, nuqtaning holati bilan aniqlanadi. Agar aktiv qarshilik r₂ ni keng koMamda (0 dan » gacha) o‘zgartirilsa, unda —1₂ tok vektori diagrammada har xil holatni egallaydi va U,/ x₂ diametrli aylanani tasvirlaydi.

1. 
   rasm. Asinxmn motoming doiraviy diagrammasini asoslashga doir
   

chizmalar.
Agar aktiv qarshilik r₂ = 0 (sof induktiv yuklama) bo‘lsa D nuqta C nuqtaning ustiga tushadi. Aktiv qarshilik r₂ = oo bo‘lganda tok I₂ = 0 va shu sababli D nuqta C nuqtaning ustiga tushadi. Agar aktiv qarshilik 0 < r₂ < oo oraliqda bo‘lsa —1₂ tok vektorining uchi HDC aylanada har xil holatni egallaydi. Agar 13.1,a va 13.1,Z>-rasmlarda ko‘rsatilgan diagrammalar birga qo‘shilsa G-simon almashtirish sxemaning (asinxron motorningdesa hambo'ladi) doiraviy diagrammasi hosilboMadi (\3A,d- rasm). va —1₂ tok vektorlarini qo‘shib stator toki I, vektorini olamiz. Bu vektor kuchlanish vektori U, ga nisbatan faza bo‘yicha cp, burchakka
siljigan. Doiraviy diagramma toklari aylanasining diametri //c =
=(U,/ x_ql) / m., bu yerda m. — tok masshtabi, A/ mm.
Agar diagrammani qurish motomi hisoblashda amalga oshirilsa, unda zaruriy parametrlar hisoblash jarayonida aniqlanadi. Agarda doiraviy diagrammani tayyor motor uchun qurish kerak boMsa, unda diagrammaning dastlabki parametrlarini aniqlash uchun salt ishlash va qisqa tutashuv tajribalari natijalaridan foydalanish zarur boMadi.
Bu diagrammani salt ishlash va qisqa tutashuv tajribalaridan olingan qiymatlar yordamida qurish eng sodda usul hisoblanadi.
Salt ishlash tajribasi. Asinxron motorning salt ishlash tajribasi

2. 
   a-rasmdagi sxema bo'yicha o‘tkaziladi. Motor valiga yuk ulanmagan holda ishlashida (salt ishlashda) isroflarni qoplash uchun zarur bo‘lgan aktiv quwat P₀, stator toki I₀ va quwat koeflitsienti coscp₀ larning stator chulg‘amiga berilgan kuchlanishga nisbatan o'zgarishiga, ya'ni P₀, I₀, coscp₀ = f (U₀) bogManishga salt ishlash xarakteristikalari (13.2,6-rasm) deyiladi. Bunda n =const bo'lgani tufayli mexanik isroflari P'_mcx o'zgarmas bo'ladi. Asinxron motorning salt ishlash tajribasidan uning nominal kuchlanishga to‘g‘ri kelgan quwat
   

isroflari P₀=m-U₀-I₀ -cos(p₀va elektr parametrlari aniqlanadi:
Z₀ U₀ / /₀ 5 r₀ - P₀ /(iit /₀ ) J — Jz₀- ~r^


(13.1)
yoki
r₀—Z₀cos
₀; x₀=Z₀s\n
₀\ Z₀ = ^r₀ +x₀ .

2. 
   rasm. Uch fazali asinxron motor (3 kW, 220/380 V, 1430 ayl/ min) ning salt ishlsh va qisqa tutashuv tajribaiarini o'tkazish sxemasi (a); salt ishlash (b) va qisqa tutashuv (d) xarakteristikalari; I.R. — induksion regulator.
   

Asinxron motor stator chulg‘amiga berilgan kuchlanish kam bo‘lganda mashinaning magnit zanjiri to‘yinmaganligi sababli salt ishlash tokining reaktiv tashkil etuvchisi I_0r, uning aktiv tashkil etuvchisi I_0aga nisbatan kam bo‘ladi. Bunda salt ishlash rejimidagi coscp₀, shu rejim uchun o‘zining katta qiymatiga to‘g‘ri keladi.
Kuchlanishning U₀»0,5 U_[N qiymatlaridan boshlab magnit zanjir to‘yina boshlaydi va salt ishlash tokining reaktiv tashkil etuvchisi I_0r osha boradi, demak, salt ishlash toki I₀ berilayotgan kuchlanish U₀ga nisbatan tez o‘suvchan bo‘ladi. Kuchlanish va tok vektorlari orasidagi faza siljishi (cp₀) oshishi tufayli quwat koeffitsienti coscp₀ kamaya boradi. Aktiv quwat P₍₎salt ishlash tokining kvadrati (l²₀)ga mutanosib ravishda o‘zgarganligidan, uning o‘zgarish shakli taxminan parabola shaklida o‘suvchan boMadi .
Doiraviy diagramma qurish uchun salt ishlash rejimidan olinadigan nominal kuchlanish (U_IN)ga to‘g‘ri kelgan salt ishlash toki I₀ va quwati P₀ lar oMchanadi. Bu qiymatlar yordamida quwat koeffitsienti coscp₀ aniqlanadi va burchak cp₀ hisoblab topiladi.