J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

k ~ E_yK / E_PIC — Wyj. / w_pK « U_YK / U_pK , (3.10)
bundagi U_YK va U_PK kuchlanishlar salt ishlash rejimining nominal qiymatlaridir.
Real transformatorning salt ishlash rejimini xarakterlaydigan tenglamalarni vaqt bo‘yicha sinusoidal shaklda o‘zgarayotgan kuchlanish, EYK va toklar uchun kompleks shaklida quyidagicha yoziladi:




U2.0 E2 7
II ⁼ lo ⁼ Io.r+ lo.a >

>

(3.11)
Ui - Ei +jIo-xi+I₀Tt,


J
12 = 0.
Muhim xulosa. Salt ishlashda transformator orqali elektr energiya uzatilmaydi. Bunday rejimda uning ikkilamchi chulg‘ami chastotasi birxil, kuch/anishining qiymati esa boshqa (E₂=U₂₀) bojgan 0 ‘zgaruvchan tok manbayi vazifasini bajarishi mumkin.

2. 
   Uch fazali transformatorlar salt ishlash rejimining o‘ziga xos xususiyatlari
   

1. 
   bandda bayon qilingan umumiy maqsadli bir fazali transformatorning nazariyasi uch fazalida ham simmetrik rejimi uchun asos boTa oladi.
   

Umumiy holda transformator chulg‘amlaridagi EYK va toklarining vaqt bo'yicha o‘zgarishi nosinusoidal bo‘lganiigidan quyidagi tahlillarda 1-garmonika va yuqori garmonikalardan eng katta qiymatga ega bo‘lganj faqat 3-gartnonikaning ta'siri ko‘rib chiqiladi. [Izoh: garmonikalat tartibini kichik qavs ichiga olingan «(!)» yoki «(3)» indekslar orqal\ belgilangan.] j
EYK ning birinchi garmonikalari:
^eA(i)=E_(1)niaxsincot,
^eB₍i, ⁼ E_(1)maxsin(cy t -120°), ^ecu) ⁼ E_(1)maxsin(® t +120°) va 3-garmonikalari: ^eA<3) ⁼ E_(3)maxsin3
^eB₍3) ⁼ E_(3)maxsin3((3)max sin 3® t, ^ec₍3) ⁼ E_(3)maxsin3(cy t + 120°) = E_(3)max sin3cot.
(3.13) dan ko‘rinishicha, EYK larning 3-garmonikalari barcha fazalarda qiymat jihatdan o‘zaro teng va bir xil yo‘nalgan ekan.
EYK 3-garmonikasining transformator ishiga ta’siri fazaviy chulg‘amlarining ulanish sxemasiga bog‘liq bo'ladi. Agar uch fazali transformatorning birlamchi (masalan, YK ) chulg‘ami «yulduz» sxemasiga ulangan bo‘lsa, fazaviy EYK larining 3-garmonikasi liniyaviy EYK larining 3-garmonikasini hosil qilmaydi, chunki «yulduz» sxemasida uchinchi va uch karrali garmonikalar «yulduz»ni tashkil etuvchi ikkita [ 1) A-X-Y-B va 2) B-Y-Z-C] konturning har bittasida o‘zaro qarama-qarshi ta’sir qiladi, ya’ni fazaviy EYK larining 3- garmonikalari uchta fazada ham bir xil yo‘nalgan bo‘lgani uchun ulardan istalgan juftining ayirmasi 0 ga teng bo‘ladi.
Transformator liniyaviy EYK larining o‘zgarish egriiigida 3- garmonikalar bo‘lmaganligidan, ular liniyaviy kuchlanish U, larning vaqt bo‘yicha o'zgarish shaklida ham, binobarin, liniyaviy (I,) va fazaviy (I_fl) toklarining o‘zgarish shaklida ham bo‘lmaydi.
Magnitlovchi tok I_0r ning vaqt bo‘yicha o‘zgarish shaklida 3- garmonika (1_{0 r(3j}) ning yo‘qligi uni sinusoidal shaklga yaqinlashtiradi, chunki 5 va 7-garmonikaiarning amplitudasi 1-garmonika amplitudasiga nisbatan ancha kichik hamda 5-garmonika teskari ketma-ketlikni hosil qiladi. Bu hol magnit oqimi 0 ning vaqt bo‘yicha o‘zgarish shaklini nosinusoidal qiladi, ya'ni uning tarkibida 3-garmonika bo'ladi.

3. 
   garmonika magnit oqimlari faza jihatdan bir-biriga mos yo'nalganligi tufayli uch steijenli magnit o'tkazgichda tutasha olmaydi. liu oqimlar transformatorni sovitish sifatida ishlatiladigan muhit orqali va transformator bakining metall devorlari orqali tutashadi. Ular o'tadigan yo'lning magnit qarshiligi katta bo‘lganligi tufayli qiymati kichik bo‘ladi. Magnit oqimining 3-garmonikasi ₀₍₃₎ transformator haki devorlarida uyurma tokni vujudga keltirib qo'shimcha isroflarni hosil qiladi. Masalan, magnit induksiya B = 1,4 T bo'lsa, bu isroflar magnit o'tkazgichdagi isroflarning 10 foizini, B =1,6 T bo‘lganda esa 50+65 foizini tashkil qilib, bu holdagi transformatoming ortiqcha qizishi amaliyot uchun salbiy holdir.
   

Uch fazali transformatorning birlamchi chulg‘ami «uchburchak» sxemasiga ulanganda EYK ning 3-garmonikalari uchta fazaviy chulg‘amda ham mos ta’sir etib, shu chulg‘amlarning berk konturida tokning 3-garmonikasini hosil qiladi. Salt ishlash tokida 3-garmonika bo‘lsa, u holda magnit oqimining o‘zgarish shakli va, binobarin, E, va E₂ EYK larning vaqt bo‘yicha o'zgarish shakli sinusoidaga yaqinlashadi.