J kamolov, II. Ismoilov

i p i i 4
30-rasm.

---

q 
4ns 0r
Biz  kuzatayotgan  A  nuqta  vakuumda 
b o lsa ,  uning  kuchlanishi:
U =
4ns,
1 
1
Г \   ~  
Г 2
4n s Q  rx ■ r2
(137)
31-rasmdan taqriban  rx - r 2  = I cos a ,
2
f]r2  = r 
deb  olsak ,  (1.37)  q u y id ag i 
ko‘rinishni oladi:
U =
q l c o sa
2
 
„-------T cosoc 
0 - 37a)
4ns nr 
4ns nr
O'
 
'" ‘"O'
Kuchlanish bilan  maydon kuchlanganligi
dU
orasida  E  -   -  
bog‘lanish mavjud bolganligi uchun maydon kuchlan-
dr
ganligining  r  yo‘nalishdagi tashkil  etuvchisi:
E,  = -
d U
Unga tik yo£nalgani esa
E 2 = -
dr 
2ns j-
d U
r d a  
4n s nr
c o s a
s in a
(1.38)
(1.38a)
b o iad i.
Superpozitsiyaprinsipigaasosan A nuqtadagi umumiy kuchlanganlik
£   =   i i + i 2 
( 1-39 )
Uning  son  qiymati  esa
E =  yjE }2  + E 2  = — — —д/l + 3 co s2a
4ns 0r
(1.39a)
(1.39a)  dan  ko‘rinadiki,  olingan  A  nuqta  dipol  ch izig l  b o ‘yicha 
olingan  to ‘g ‘ri  chiziq  ustida  b o lsa ,  a= 0  b o iib ,

---

(1.39b)
n
agar  A  nuqta  dipol  chizig‘ining  o ‘rtasigatik  oc  =
2
ravishda  olingan
to £g‘ri chiziq ustida bo‘lsa,
hosil boiadi. Demak,  dipol chizigl yo£nalishidaolingan nuqtadagi maydon 
kuchlanganligi unga tik chiziq ustida olingan kuchlanganlikdan ikki marta 
katta b o ‘lar edi.
Bir jinsli (kuch  chiziqlar  parallel)  elektr  maydonning dipolgata’sirini 
ko‘rib chiqaylik (32-a rasm).
Bunday maydon fazoda ikkita parallel qaram a-qarshi  ismli zaryadlar 
bilan  elektrlangan tekislik orasida b o iish i  mumkin. D ipolning  har  bir  q 
zaryadiga qE  kuch  ta ’sir  etadi.  Bu  kuchlar  uzunligi  /  b o lg a n   dipol 
zaryadlariga qaram a-qarshi yo‘nalishda ta ’sir etib (32-b  rasm), juft  kuch 
m om enti  M  hosil  b o ia d i. Agar  dipol  m om enti  tashqi  elektr  maydon 
kuchlanganligi  bilan  m a’lum  a  burchak  hosil  qilsa,  unga  ta ’sir  etuvchi 
kuch m om enti  (32-a rasmdan)  quyidagicha  ifodalanadi: