J kamolov, II. Ismoilov

10-§.  Elektr  maydonda  dipol
M   =  FI sin a   =  qE l sin a   =  p E  sin a
(1.40)
Ь
\
a)
b)
32-rasm .
3  1

---

Bu tenglamadagi  r— dipol  m om enti,  a   = 
dipol  mom enti bilan
kuchlanganliklar  orasidagi  burchak,  M  —  kuch  -  m om enti,  (1.40)  kuch 
momentining son qiymatidir.  Uning vektor shaklda yozilishi quyidagicha:
p E
(1.41)
Uning  yo‘nalishi  P  va  E   vektorlarga tik bo‘lib, parma sistemasini tashkil 
qiladi  (33-rasm).
Juft  kuch  (F)  dipolning  kuchlanganlik  vektori  yo‘nalishi  tom on 
burishga intiladi  (32-a rasm).
D ipol  bir  jinsli  bo‘lmagan  elektr  m aydongakiritilganda,  uning 
ekvi potensial sirtlar  orasidagi  energiyasi
W  = -q q >,  +qq)2  =  q{q>2  -q>x)
b o iib ,  dipol  uzunligini judakichikdesak,
dq)  ~ 
q)2 -
n 
an
ni yozish  mumkin,  bu yerda 
ekvi potensial  sirtgatushirilgan  normal, 
buning  son  qiymati  (32-b  rasm)
An -  I c o s a
„ 
dq> 
x f j d q )  
dq)
h   — ———  ni  hisobga  olsak,  M   =  ql ——co sa   ni  M   =  p ——co sa   deb 
dn 
dn 
dn
yozish  mumkin yoki  energiya
W  = - p E c o s a   = - { p E ^  
(1-42)
gateng  b o ia d i. Bir  jinsli  bo lm ag an   elektr  m aydondadipol  markazi  Dn 
masofaga  siljiganida  bajarilgan  ish  dA,  uning  potensial  energiyasining
kam ayishi—d W   ga  teng,  (1.42)  form ulani 
differensiallab  elem entar  ish  ifodasini  hosil 
M 
qilamiz:
dA  —   dW   -   - p E  sin a d a   + p c o s a d E  
D ipolning siljishi  kuchlanganlikyo‘nalishida
_  
dE  ,
b o lg a n i  uch u n   dE = — dn  va  (1.40)  ni
dn
hisobga  olsak,  yuqoridagi  tenglik  quyidagi 
33-rasm. 
ko‘rinishga keladi:

---

dA  = - M  d a   +  p  —  dn c o s a  
dn
Bundagi  dA]  =  M d a   juft  kuch  m om enta ta ’sirida dipolning aylanishida 
, .  
dE
bajarilgan,  dA1  =  p —— an  c o s a   d ip o lnin g   m assam ark azin i  dn  ga 
dn
dE
г   -   P  —r~  kuch  t a ’siri  o stid a  k o ‘c h ish id a   b a ja rilg a n   ish;  a =   0 
dn
b o lg a n d a,  ish  dAx  =  0 ,
kuch