J kamolov, II. Ismoilov

6
‘
*6
" T
- i
  )  r T
_ 
1
 
_
dielektrik
It, t
+ 
L 
+
+
1
1-  “
=J
0 ‘tkazgich
v)

---

C
7
+  dan  chiqqan  kuch  chiziqlarining 
bir  qismi  dielektrikning  tartibga  tushgan 
zarralarin in g  m anfiy  zaryadlari  bilan 
bog£lanib,    li plastinagaborib yetmaydi, 
b o gianm ay  kolgan  kuch  chiziqlarigina 
manfiy zaryadlangan plastinaga borib yetadi.
Dielektrikka bog‘langan kuch chiziqlar  E 0
F  =
ga  teskari  yo‘nalishda 
kuch-
ь ь 0
langanlikni  hosil  qiladi. 
Dielektrikdagi 
natijaviy  k u ch lan g an lik   E   =  E 0  - E K 
b o ‘ladi.  Ikkinchi  tom ondan  cr  dan  chiqqan  ham m a  E 0  kuchlanganlik 
elektrostatik induksiyaga teng,  s 0E 0  = D   shuning uchun
E  =  E 0  -  E K,  D   = E (1 +4nx)=E +4nxE
Agar  dielektr  kondensator  qoplamasiga  tegib  tursa,  a  +  va  crK,  <
j
_  va 
zaryad  zichliklari  bir-biriga  juda  yaqin  b o ‘ladiki,  ularning  birgalikdagi 
ta ’siri  o ‘tkazgich  —  dielektr bir-  biridan  cr '= cr  — cr  sirt  zaryad  zichligi 
bilan  ajralib  turgan  b o ia d i.  Bu  zichliklar  (zaryadlar)  ga  maxsus  nom lar 
berilgan:  ex'— effektivyoki umumiy;  cr^.  — bogiangan yoki qutblangan; 
s—haqiqiy (aslida  ozod)  zaryad  sirt  zichligi.  Bu  yerda  maydonni  aniqlaydi,  haqiqatan  dielektrikdagi  hosil  b o iad ig an   maydon 
kuchlanganligi:
s
gE =  D -
e
0E
k
  =k  =
cj
'
Demak,
£  =  — ,  D  = a  
(1.43)
£ 0
Agar  dielektrik  silindrik  shaklda  b o isa ,  uning  elem entining  asos  yuzini 
d Sdeb,  undagi zaryad  miqdori  d q - G K dS  yuzadagi zaryad bilan uzunlik 
(silindr  balandligi)  /  ning  ko'paytm asiga  teng  deb  olinsa,  silindrning 
elektr  m om enti  d M t
d M  (  =  d  q 1  = cr к  I dS
b o ia d i.  / d S   =  d V   silindr  hajmi  b o ‘lgani  uchun  d M t  = o K d V   hajm 
birligiga to ‘g‘ri kelgan elektr momentiga qutblanish vektori r deb yuritiladi:
3  5
7
35-rasm.

---

(1.44)
hajm  birligiga  to ‘g‘ri  kelgan  silindrning  elektr  m om enti  son  jihatdan 
qutblanishdagi  zaryadlarning  sirt  zichligiga  teng  ekan.  Shunday  qilib, 
tekshirish  kerak:
K o‘pchilik dielektriklar uchun qutblanish vektori kuchlanganlikka propor­
sional  p  =  x   E e Q, bundagi  x   —  elektrlanish koeffitsiyenti b o ‘lib,  uning
qiymati dielektrikning tabiatiga bog£liq.  Qutblanish vektorining qiymatini 
elektr siljishi  D ifodasiga kiritsak,
D  =  E
e
0  +
e
0
x
  E   = e 0(\ + x )  E   \ + x =  e  va  D  = 
e e
0 E  
(1.46)