J kamolov, II. Ismoilov


-  §.  0 ‘zganivchan  tok  generatori



Download 7,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet210/251
Sana15.01.2022
Hajmi7,98 Mb.
#366401
1   ...   206   207   208   209   210   211   212   213   ...   251
Bog'liq
Elektr va magnetizm kulon qonuni

85-  §.  0 ‘zganivchan  tok  generatori
Birorturdagi (issiqlik,  mexanik, yoruglik va hokazo)  energiyani elektr 
energiyasiga  aylantiruvchi  qurilmalar generatorlar  deb  ataladi.  Masalan, 
elektrostatik  mashinalar,  termobatareyalar,  galvanik  elementlar,  fotoele- 
m entlar va  shu kabilar generatorlar jumlasiga kiradi.
Hozirgi vaqtda elektr energiyasini ishlab chiqarishda induksion genera­
torlar eng muhim  rol o ‘ynaydi.  Bu generatorlarning ishlashi elektromag- 
nit induksiya hodisasiga asoslangan.  Induksion generatorlarning juda ko'p 
turlari mavjud.  Lekin generatorlarning hammasida, ularning ishlashi uchun 
juda  zarur b o £lgan  bir xil  umum iy qismlari  bor.  U lar  quyidagilar:
1.  Magnit mavdonni hosil qiluvchi elektromagnit yoki doimiy magnit. 
Bu  qismi  induktor  deb  ataladi.
2.  Yakor  deb  ataladigan  qismi.  Bu  qism  EYUK  induksiyalanadigan 
chulg‘amdan  iborat.
3.  Kollektor  deb  ataladigan  qismi,  qo‘zg‘almas  ch o ‘tkalarga  tegib 
turadigan halqalar.
Bulardan tashqari generatoming qo‘zg‘almas qismi stator, aylanuvchan 
qismi  rotor  deb  ataladi.
185-  rasmda  o ‘zgaruvchan  tok  beradigan  eng  sodda  generatom ing 
tuzilish  sxemasi  ko‘rsatilgan.
Sxemada  kolrinib  turganidek,  in­
d u k to r  (doim iy  m ag n it— 1)  m agnit 
maydonni hosil qiladi. Tok yakor (ramka 
-—2) da vujudga keladi. Tok tashqi zanjirga 
kollektor  (halqalar  va  ch o ‘tkalar  —3) 
yordam ida  o'tadi.  C H o 'tk ala r  bilan 
halqalar  orasida  sirpanuvchi  kontakt 
bor,  bu  kontakt  ch o ‘tkalarga  ulangan 
qo"zg‘almas o ‘tkazgichlaming aylanuv- 
chi  yakorga  doim o  tegib  tu rish in i 
ta ’minlaydi.  Yakor  chulg‘am larining 
uchlari  bir-biridan  izolatsiyalangan
2 2 5


halqalarga  ulangan.  Bu  generatorda  induktor  —  stator,  yakor  —  rotor 
vazifasini  o ‘taydi.
Ramka doimiy magnit  maydonida joylashtirilganda ramka yuzasidan 
o ‘tuvchi  magnit  oqimi
Ф
 = 
B S
 cos 
a   =  B S
 cos 
co  t
  = Ф0  cosco 
t
—  magnit  maydon induksiyasi,  S  —  ramka yuzi, a   — ramka yuziga
o‘tkazilgan normal bilan magnit induksiya vektori orasidagi burchak.  Endi 
ramkani 
co
  burchak tezlik bilan tekis aylanma harakatga keltirganimizda, 
ramkada induksion EYUK hosil b o iadi:
d(p
4,-  = 
=  Ф9оз 
sin
 co 
t
  = 
^ 0sin
 co 
t
 
(8.27)
Agar  ramka bitta  o ‘ramdan  emas,  balki  N  ta  o £ramdan  iborat  b o isa, 
induksiya EYLIKning amplitudasi ham N marta katta boiadi. Chunki, bunda 
N ta o £ramni ketma-ket ulangan N ta ramka deb qarash mumkin, ularning 
harbirida amplitudasi  £ 0  boigan EYUK induksiyalanadi, natijaviy EYUK 
ning amplitudasi esa  £,0  dan N marta katta boiadi.  Shuning uchun amalda 
kuchlanishni orttirish uchun ramkaga ko£plab o ‘ramlar o ‘raladi.  0 ‘ramlari 
aylanuvchi va magnit sistemasi qo‘zg‘almas b o ig a n  bunday o £zgaruvchan 
tok  generatori  juda  kam  uchraydi.  Bunga  sabab  bunday  sistemadagi 
generatorlaming nuqsonli bo£lishidir.  Gap shundaki, sirpanuvchi kontaktlar 
yordamida generatordan olinadigan yuqori kuchlanishlami olib ketish amalda 
mumkin emas, chunki sirpanuvchi kontaktlarda kuchli uchqun hosil boiadi. 
B u n i  b a r ta r a f   q ilish   u c h u n   k o £p c h ilik   o £z g a ru v c h a n   E Y U K  
induksiyalanadigan  yakomi qo‘zg£almas  (stator)  qilinadi,  ularda induktor 
(rotor) aylanadi.  Umuman olganda, generator hosil qilayotgan EYUKning 
kattaligi  stator  chulg£amlarining  o ic h a m la ri  va  xiliga,  rotor  magnit 
maydonining kattaligiga hamda uning aylanish tezligiga bogiiq boiadi.

Download 7,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   206   207   208   209   210   211   212   213   ...   251




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish