J kamolov, II. Ismoilov



Download 7,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet206/251
Sana15.01.2022
Hajmi7,98 Mb.
#366401
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   251
Bog'liq
Elektr va magnetizm kulon qonuni

----------- 
U
-----------
ywyVYV,
177-rasm.
i
 =  / 0 sin 
со  t
 
(8.3)
Induktiv  g‘altakdan  bunday  o ‘zgaruvchan 
tok o ‘tishida o ‘zinduksiya EYUKi hosil boiadi. 
U quyidagicha ifodalanadi:
S , i = - L  —
 
4
,
dt
U  vaqtda  g£altak  ulangan  qismdagi  potensialning  tushuvi  ham   shu 
EYUK  ga  mikdor jihatidan  teng  b o iad i.  Agarda  tok  yo‘nalishi  rasmda 
ko‘rsatilgandek b o lsa,  ya’ni
tj
 
с 
j
  di
- i =  
h
 
<8J3)
(8.13)  ga  (8.3)  ifodani  keltirib  qo‘ysak,  g‘altakdagi  kuchlanishning
U l  =  L
—  = 
I 0Lco
 
c o s  
со  t  =  I 0Lco
 
s in
 
dt
tebranish  ifodasi  kelib  chiqadi:

f  
.  n  Л
--------j 
(8]3a)
(8.13")  bilan  (8.3)  ifodalarni  taqqoslasak,  zanjirda  tok  kuchining
n
tebranishidan induktivlikda kuchlanishning tebranishi  —  fazaga oldinda 
boradi.  Chunki  kosinus  hosilasi  kosinus  nolga teng  b o lg a n d a  eng  katta
2  16


qiym atga  ega  b o ‘ladi,  am m o  kosinus 
maksimumga ega bo‘lishidan chorak davr 
oldin uning hosilasi maksimum qiymatga 
e g a b o ‘ladi  (178-rasm).  Zanjirning omik 
qarshiligi 
(R
  —> 0)  hisobga  olinmagani 
uchun  zanjir uchlariga berilgan  kuchla- 
nish  induktivlikda  hosil  b o ig a n   EYUK 
ning teskari ishorasi bilan olingan qiyma- 
tiga  teng  b o ‘lib,  bu  tokning  o ‘zgarish 
r di  \
ga bog‘liq.  Shuning  uchun
tezligi
dt
178-rasm.
tokning  nol qiym atdan  o ‘tishida  EYUK 
maksimal qiymatga ega boiadi.
(8.13a)  ifodadan  maksimal  qiymati 
U 0  = I 0Lco
  ni  Om qonuni bilan 
taqqoslasak, 
Leo
  ifoda  qarshilik  rolini  o ‘ynaydi.  Shuning  uchun  unga 
induktiv  qarshilik  deyiladi;
R
l
  -- со  L
 
(8.14)
(8.14) 
dan ko‘rinadiki, qarehilik induktivlikka, davriy chastotaga to ‘g‘ri 
propoi*sional bo‘lar ekan.  Bu ifodaga induktivlik va chastota SI dagi birligini 
qo‘ysak, qarshilik birhgi Om kelib chiqadi.  Ammo bu qarshilik ham sig‘im 
qarshiligi kabi reaktivdir, ya'ni tok o ‘tishi natijasida g‘altakda Joul —  Lens, 
uccuqligi  ajralib  chiqmaydi.
(8.3) 
va  (8.13°)  ni grafik  ravishda  ifodalasak,  ularning  siljishlari  179- 
rasmda aniq ko‘rinib turibdi.  Olingan kattaliklami  vektor diagrammasini 
chizsak,  unda tok  o ‘qiga  nisbatan  induktivlikda  kuchlanish  tushuvining 
n
amplituda qiymati  —  gaoldinligi  180-rasmdako‘rinadi.  Induktiv qarshilikni
orttirish  uchun bir-biridan  ajratish uchun laklangan simdan  iborat tem ir 
o'zak kiritiladi.  Bunday g'altakka drossel deyiladi.
2 1 7


Umumiy holda berilgan  o ‘zgaruvchan tok zanjirida sigim i  S b o ‘lgan 
kondensator, induktivligi L bo‘lgan g‘altak va R qarshilikdan iborat zanjirga 
ketma-ket  ravishda o ‘zgaruvchan tok manbai  181-rasmda ko£rsatilgandek 
ulangan  b o ‘lsin.  Bu  zanjirdan  o ‘tayotgan  tok  yuqorida  ko‘rganimizdek 
sinusoidal b o ‘lsin:
i =  I 0 sm cot
 
(8.3)
Zanjirdagi  umumiy  kuchlanishning  qiymati  ulangan  kattaliklardagi 
kuchlanishning yig‘indisiga teng.  Ammo ular ham  oldingi  paragraflarda 
ko‘rganimizdek fazalari bilan farq qilgan holda sinusoidal o ‘zgaradilar.
U = U R
  + 
U
  + 
U j  — iR
 + 
i{R(
  + 
R j
) — 
U a  + U p
 
Bu kuchlanishlami tok o £qiga nisbatan vektor -diagrammasini chizsak,
182-  rasmdagi  ko‘rinishdagi  uchburchak  hosil  b o ‘ladi.  Diagrammada bu 
kattaliklarning amplituda qiymatlari ifodalangan.  Bu ifodadagi 
U a
 —R aktiv 
qarshilikdagi  kuchlanishning  tebranishi  bo‘lib,  tok  o ‘qining  yo‘nalishida 
uning amplitudasi 
I 0R
  dan  iborat: 
U p  — Uc  + U L —
 bu zanjirning issiq- 
lik ajralmaydigan qismi b o iib , reaktiv qarshiliklarda kuchlanishning tebra- 
nishini ifodalaydi.  Ular o ‘zaro qarama-qarshi yo‘nalishda b o ‘lib,  natijaviy
dan iborat.  182-
rasmda ifodalangan vektor diagrammadan foydalanib, tok o ‘qi bilan natijaviy

Download 7,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   202   203   204   205   206   207   208   209   ...   251




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish