Izbullaeva indd

 
“Маснавий”да 
таъмагирлик ҳақида:
“
Тангри эҳсони ҳар ёқдан бошқа бир 
сабаб билан берилади, бу хусусда шубҳага ўрин йўқ. Шундай 
киши ҳам борки, бутун умиди, ваҳму хотирини бир эшикка 
тикар, ризқни шу эшикдан кутар...”, – дейди ва бу фикрини 
“тангри уни ўзи ўйламаган томондан ризқлантиради” сура-
437
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси: Ўн иккинчи чақириқ Ўзбекис
-
тон Республикаси Олий Кенгашининг ўн биринчи сессиясида 1992 йил 8 
декабрда қабул қилинган. –Т.: “Ўзбекистон” нашриёт-матбаа ижодий уйи, 
2012. –Б. 39.
438
Жалолиддин Румий. Маснавийи маънавий / Форсийдан Ўзбекистон халқ 
шоири Жамол Камол тарж. –Т.: “MERIYUS” XHMK, 2010. –Б. 506.

---

3-БОБ. “Маснавийи маънавий” асарида инсонни маънавий-ахлоқий тарбиялаш 
175
сига ишора” сифатида келтиради
439
. Румий таъмагирликни 
изоҳлаб берар экан, бирор яхшиликнинг эвазига умидворлик-
ни қоралайди, қилган яхшилиги эвазига ўзи кутмаган жойдан 
яхшилик келиши мумкинлиги борасида уқтиради. Инсондаги 
таъма унинг тубанлигидан далолат беради. Таъмагир одам 
ҳаётга бир ёқлама назар солади. Бирон кишига яхшилик қилса, 
яхшилиги эвазига ўша одамдан бирон нарса қайтишига умид 
боғлайди. Румий виждонсиз инсонни тасвирлашда ҳасад-
кийна борасида ҳам фикр юритган:
Ким ҳасад бирлан агар бурнин бурар,
Ҳам қулоқдин, ҳам бурундин айрилар
440
.
Румий ҳасадни ўзга кишидаги ютуқ ва омаднинг ўзида бў-
лишига ички ва ташқи хоҳиш, бошқанинг ҳаёти, фаолияти, 
атрофдагилар хулқ-атворини кўролмаслик тушунчаси сифа-
тида ифода этилади. Масалан:
Ҳинду турк, боқсанг, гаҳи парвонадек,
Икки турк, боқсанг, гаҳи бегонадек
441
.
Турли халқлар, миллатлар бошқа миллат ва давлатнинг 
ютуқ ва муваффақиятларини ижобий қабул қилади, лекин 
баъзида бир миллат вакили бўла туриб икки инсон бир-бири-
нинг ютуқ ва муваффақиятларини кўра олмайди, чунки унинг 
қалбида ҳасад ҳисси ётади. “Маснавий”да ҳасад ижтимоий ил-
лат сифатида тасвирланади:
Тил ила чангитма, қўзғатма ғубор,
Чанг-ғуборни этма кўзларга нисор.
Чунки мўъмин кўзгуйи мўъмин эрур,
Чанг-ғубордин ойина эмин эрур
442
.
Румий виждонни тарбиялашда ҳасад-кийна қилишдан воз 
кечиш, кўрмаган ва билмаган нарса ҳақида кераксиз гаплар-
ни тарқатмаслик зарурлигини уқтиради. Шоир кераксиз сўз-
ни чангга ўхшатади, яъни кўзга чанг-ғубор кирса, инсон кўзи 
оғригани каби, ҳасад-кийнадан ҳам инсон қалби озор чекади. 
Чунки, ҳасад-кийна инсонни бир-биридан узоқлаштиради. 
“Маснавий”да виждонсизликнинг яна бир салбий кўрини-
ши бўлган тақлидчилик иллати қораланади. Зеро, тақлидда 
439
Ўша жойда. –Б. 735.
440
Ўша жойда. –Б. 21.
441
Ўша жойда. –Б. 45.
442
Ўша жойда. –Б. 131.

---