Izbullaeva indd

Тўртинчи китоб инсон маънавий­ахлоқий шаклланишида 
тўртинчи қадам бўлиб, кўпроқ инсонларни зиё, нур, яъни 
илму маърифатга чорлайди.
Аксарият ҳикоятларда илмсиз-
лик, ахлоқсизлик қораланади. Баъзи ҳикоятларда нафс қулига 
айланган инсонлар ҳаёти ҳажвий шаклда тасвирланади. Тўр-
тинчи китоб мана бу мисралар замирида яратилган десак, 
муболаға бўлмайди:
Ул ҳадисда дедиким, Яздону ҳу,
Халқни – оламни яратди уч гуруҳ.
Бир гуруҳда жумла ақл илми жуд,
Ул малаклардир, фақат айлар сужуд...
Бир гуруҳ борким, улар ҳайвонсифат,
Еб-ичиб, ухлаб семиргайлар фақат...
Бор учинчи бир гуруҳ – қавми башар,
Ярми инсон, ярмиси эшшак магар
159
.
Бунда Румий ҳадисга шарҳ келтириб, мажудотларни уч 
гуруҳга ажратиб кўрсатади:
Биринчи гуруҳ
– иймон-эътиқод, илм соҳиби, яъни малак-
лардир;
Иккинчи гуруҳ 
– ҳирс, нафс соҳиби, яъни ҳайвонлардир;
Учинчи гуруҳ
– гумон соҳиблари, яъни ярми инсон, ярми 
эшшакдир, дейди.
Румий айнан тўртинчи дафтарда бир-бирини инкор 
қиладиган ҳаётий қарашлар ҳақида фикр юритади. У инсон-
нинг маънавий тарбияси борасида қайғурар экан, уни даво-
ловчи табибларни икки тоифага ажратади:
– биринчиси – тан табиби;
– иккинчиси – қалб табиби.
“Тан табиби баданингга боқиб, томирингни ушлаб нафа-
синг ва ранги рўйингдан ташхис қўйиб даволаса, қалб таби-
би кўзингга, сўзингга боқиб кўнгил хасталигингни билади ва 
кўнгилларга йўл топиб, руҳиятингни тадқиқ этиб даволайди”, 
159
Ўша жойда. –Б. 432.

---

Ж
алолиддин
 Р
умий
 
асаРлаРида
 
юксак
 
маънавиятли
 
шахс