Ызбекистон республикаси олий ва ырта

 
Психологик жихатдан жозибадор баҳолар белгилаш.
Бунда харидор-
лар психологияси ҳисобга олинади. Баҳони бутун сон эмас ундан бир оз камроқ 
рақамларда белгиланади. Масалан, атирнинг баҳоси 1000 сўм эмас 990 сўм бел-
гиланади. 
Товар ассортиментини баҳоларнинг босқичма-босқич ўзгариши асо-
сида сотиш.
 
Корхонада одатда бир маҳсулотнинг бир неча турлари ва марка-
ларини ишлаб чиқилади. Бунда алоҳида марка ва моделдаги товарларга 
қўйиладиган баҳоларнинг ўзаро боғлиқлиги муаммоси туғилади. Харидор бир 
маҳсулот сифат даражасининг иккинчисидан фарқини аниқ билиши учун 

---

84 
баҳолар бир-биридан кескин фарқ қилиши керак. Масалан, NEXIA автомоби-
лининг ДОНС ва ОНС турлари мавжуд ва уларнинг баҳолари ҳам ҳар хил. 
Баҳони бозор суғуртасини (кафолатини) таъминлаш
.
Баҳони шакллантиришнинг охирги босқичи тузатишлар киритилган 
охирги баҳони суғурталаш ёки кафолатлашдир. Бундай суғурталашни олди-
сотди шартномалари ёки етказиб бериш шертномаларига бир қатор қўшимча 
шартлар киритиш йўли билан амалга оширилади. Бундай шартлар бизнес-
режада албатта кўрсатилиши керак. 

Бозор баҳоларини ўзгариши бўйича шартномага қўшимча шартларни 
киритиш мумкин:
а) баҳоларни пасайиши бўйича қўшимча шарт - бозор баҳосининг ҳар 
қандай пасайиши, шартномада белгиланган баҳоларни пасайишига олиб кела-
ди. Баҳонинг ошиб кетиши эътиборга олинмайди; 
б) бозор баҳосини ошиб бориши бўйича қўшимча шарт - бозор 
баҳосининг ҳар қандай ошиши шартномада белгиланган баҳонинг ошишига 
олиб келади; 
в) баҳонинг ҳар қандай ўзгариши бўйича қўшимча шарт - бозор 
баҳосининг ўзгаришига кўра шартнома баҳолари ошиши ёки пасайиши мумкин.
 

Харажатларнинг ошиб кетиши ёки камайиши эхтимоллиги. 
Бизнес режани ишлаб чиқишда инфляция бўйича таваккалчиликни 
(хавфни) маҳсулот етказиб берувчи ва истеъмолчи ўртасида турли шаклдаги 
шартномаларни тасдиқлаш орқали тақсимлаш мақсадга мувофиқ бўлади (8.3-
жадвал). 
8.3-жадвал 
Шартномалар шакли бўйича таваккалчиликни тақсимланиши.