Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Истеъмолчиларни тадқиқ қилиш
истеъмолчиларни товарни танлашга 
ундовчи омиллар мажмуини (даромад, ижтимоий ҳолат, ёш тузилмаси, маълумоти 
ва ҳоказо) аниқлаш ва ўрганишга имкон беради. Якка тартибда истеъмолчилар, 
оилалар, уй хўжаликлари ҳамда истеъмолчи ташкилотлар бу ерда объект 
вазифасини бажаради. Тадқиқот предмети истеъмолчиларнинг бозордаги хулқ-
атвори ва уни белгилаб берувчи омиллар ҳисобланади. Истеъмол тузилмаси, 
товарлар билан таъминланганлик, истеъмол талаби тенденциялари ўрганилади.
Маркетинг учун товарни харид қилиш психологияси ва эҳтиёжларни ушбу 
товар билан қондириш механизмини аниқлаш катта аҳамиятга эга. Фақат 
шундагина маҳсулот кўп сотилишига умид қилиш мумкин. Таклиф этилувчи 
маҳсулот аввало, истеъмолчи учун фойдали бўлиши, ундан кейингина ишлаб 
чиқарувчининг ўзига ёқиши лозим. 
Рақобатчиларни ўрганишдан асосий мақсад бозорда рақобатли афзалликка 
эга бўлиш, кутилажак рақиблар билан ҳамкорлик қилиш учун зарур 
маълумотларни олишдан иборат. Шу мақсадда рақобатчиларнинг кучли ва заиф 
томонлари таҳлил қилиниб, уларнинг бозордаги улуши, истеъмолчиларнинг 
рақобатчилар маркетинг воситаларига (товарни такомиллаштириш, товар 
маркалари, реклама компаниялари, сервисни ривожлантириш) реакцияси 

---

80 
ўрганилади. Рақобатчиларнинг моддий, молиявий ва меҳнат салоҳияти, меҳнат 
фаолиятини бошқаришни ташкил қилиши ўрганилади. Бундай тадқиқотлар 
натижасида бозорда рақобатчиларга нисбатан қулай ҳолатга эришиш учун 
имконият ва йўл танлаш, таклиф этилаётган товарларнинг нарх ва сифат бўйича 
устунлигини таъминлаш стратегиясини аниқлаш мумкин бўлади. 
 
8.4 Баҳо сиёсати 
 
Баҳо сиёсати - баҳо ва баҳони шакллантиришни бошқариш санъати, 
қўйилган мақсадларга эришиш учун маҳсулот ва корхонанинг бозордаги холати-
дан келиб чиқиб маҳсулот баҳосини белгилаш санъатидир
17
. Бу эса тадбиркордан 
менеджердан юқори маҳорат талаб қилади. Баҳо сиёсати баҳо стратегиялари 
орқали амалга оширилади ва фақат корхонанинг умумий сиёсати йўналишида 
кўриб чиқилиши керак.
Бизнес-режада корхона баҳо сиёсатини ишлаб чиқиш жараёни 8.1-расмда 
келтирилган. 
17
Каранг, Бринк И.Ю., Савельева Н.А. Бизнес-план предприятия. Теория и практика / Серия «Учебники и 
учебнЎе пособия» - Ростов н/Д. «Феникс», 2003. - 188 бет 

---

81 
8.1-расм. Баҳо сиёсатини ишлаб чиқиш босқичлари.