Ызбекистон республикаси давлат жисмоний тарбия ва спорт +ымитаси

1.8. Эгилувчанликни тарбиялаш 
Pool D.C ва Caesser С.А (104) ўз тадқиқотларида шундай 
хулосага келганларки, спортчиларнинг функционал 
имкониятларини ошириш учун оралиқли юклама, тўхтовсиз 
юкламага, нисбатан анча самаралидир. Бироқ юкламаларни 
меъёрлаш бўйича келтирилган маълумотларда муаллифлар 

---

35 
фақат хажм параметрларини берганлар, юкламаларни 
ихтисослашганлиги, йўналиши ва координиацион 
мураккаблиги бўйича меъёрлаш туғрисида эса маълумотлар 
келтирилмаган. 
Н.Н. Озолин ва бошқаларнинг белгилашича жисмоний 
юклама бу инсонга таъсир кўрсатувчи кўпгина олимлар 
қаторида 
ягона, 
яъни 
энергия 
маҳсулоти 
тизими 
имкониятларини, жисмоний ва ахлоқий иш қобилиятини 
ҳақиқатдан хам ошира олган, фавқулотда вазиятларни енгиб 
ўтиш учун энергия заҳирасини ярата олишга қодир бўлган 
омил ҳисобланади. 
Н.Д. Граевская ва бошқаларнинг тадқиқотлари 
натижалари фавқулотда вазиятларда спортчилар 
организмининг функционал имкониятлари ўлчамларини, 
патологик кўринишларсиз юқори талабларга мослашиш 
малакаларини аниқлашга имкон беради. 
Н.И. Березова мусобақа олди бўсағасида юкламаларнинг 
таъсир этишида малакали спортчиларнинг индивидуал 
хусусиятларини 
ҳисобга 
олишни 
таклиф 
қилади. 
Морфофункционал ва рухий физиологик тавсифларнинг 
индивидуал динамикасини ҳисобга олиш, муаллифнинг 
фикрича машқ юкламасининг спортчи организмига бир хилда 
таъсир кўрсатишини оширади ҳамда мавсумда хал этувчи 
стартлар учун спортчида мустаҳкам эмоционал— иродавий 
мухитни шакллантиради. 

---

36 
Г.С. Туманяннинг таъкидлашича спортнинг, жумладан,
спорт курашининг келажаги энергия таъминотининг 
механизмларини шакллантиришга қаратилан. 
А.А.Новиков, А.О.Акопян ва Г.А.Сапунов мусобақа 
фаолиятини таҳлил қилиш асосида циллик циклда 
тайёргарликни стратегик режалаштириш элементларини 
ишлаб чиқишни тавсия этадилар. 
А.А.Шепилов ва В.П.Климин ишларида ҳар бир 
машғулот учун юкламаларнинг тахминий тузилмаси, 
микроцикллар учун юкламалар ўлчами даражаси ҳамда 
уларнинг умумий йўналиши келтирилади. 
А.Н.Абдиев шуни таъкидлаб ўтадики, мусобақа олди 
тайёргарлигининг охири махсус тайёрлов босқичида ва 
мусобақадан кейинги босқич охирида, хажми бўйича тўлиқ 
шиддатдаги машқлар бошланиши олдидан курашчиларнинг 
махсус тайёргарлиги динамикасини ўрганиш алоҳида 
қизиқиш уйғотади. 
В.А.Дементьев курашчиларнинг комбинацияли 
координацион қобилиятларини ривожлантириш учун 
мураккаб ТТХ ни ташкил этишнинг «бўтасимон» услуби 
асосида стандарт холатлардан фойдаланишни тавсия этади. 
Муаллиф курашчиларнинг вазиятларни тез хал қила олиш ва 
ўзлари қабул қилган қарорларни муваффақиятли амалга 
ошириш имкониятларига эътибор қаратади.