Ызбекистон республикаси давлат жисмоний тарбия ва спорт +ымитаси

Умумий ва махсус чиламлиликни ривожлантириш. 
Спорт амалиётида умумий ва махсус чидамлилик 
фарқланади. 
Умумий чидамлилик ўртача шиддатда узоқ вақт давом 
этадиган ишлардаги чидамлилик бўлиб, барча мушак 
гуруҳларини ишга солади. У махсус чидамлиликни тарбиялаш 
учун замин яратади. қуйидагилар умумий чидамлиликни 
тарбиялаш манбаи бўлиб ҳисобланади. Спортнинг 
ўйин 
турлари: ўртача суръатда ўрта масофага 
югуриш 
сузиш, 
кросслар ва бошқалар. 
Курашчи ўзининг бутун машқ фаолиятида умумий 
чидамлиликни тарбиялаш ва уни саклаб туриш билан 
шуғулланади. 
Махсус бардошлик миллий курашнинг доимо ўзгариб 
турувчи беллашув суръати, рақиб томонидан мунтазам тахдид 
шароитида узоқ вақт давом этган фаолиятига нисбатан 
чидамлиликни ривожлантириш билан қўшиб олинади. Унинг 
иш қобилияти машғулот юкланишининг таъсирида сезиларли 
даражада толиққунча, айрим вақтларда энг юқори нуқтага 
етадиган бўлиши орқали таъминланади. Шунинг учун ҳам 
мусобақага якин юкланиш бериши керак бўлади. 

---

31 
Кўпинча беллашувларда курашчиларга спуртлар (510 
секунд) таклиф қилинади. Бу билан курашнинг беллашув 
мароми ўзгаришига лаёқати шаклланади. 
Миллий кураш амалиётида чидамлиликни тарбиялаш 
учун қуйидаги услублардан фойдаланилади: 
- Бир текис бажариладиган машқ услуби умумий 
чидамлиликни тарбиялашда қўлланилади. Бу услуб 
курашнинг томир уриши бир дақиқада 130 дан кўп бўлмаган 
ҳолда мунтазам шиддатда бажариладиган максимал тинимсиз 
(40 дақиқагача) ишлаши билан тавсифланади. У асосан 
машғулотнинг тайёргарлик даврида, ўқув беллашувларида 
қўлланилади. Кўпчилик ҳолатда бир текис бажариладиган 
машқ услубида бажариладиган юкланиши кам деб ҳисоблаш 
мумкин. 
- Ўзгарувчан машқ услублари умумий ва махсус 
чидамлиликни тарбиялаш учун қўлланилади. У максимал 
томир уриши дақиқада 180 бўлганда ўзгарувчан шиддат билан 
бажарилган узлуксиз иш билан характерланади. 
- Машқ сифати вақти—вақти билан тезликни 
ўзгартирган ҳолда югуриш, спортнинг ўйин турлари, 
спуртлардан фойдаланиш билан кураш турларида 
қўлланилади, ўзгарувчан машқ методидан тайёргарлик 
даврининг охирида умумий чидамлиликни тарбиялаш 
воситаси сифатида фойдаланилади. 
- Такрорлаш машқ услуби курашчиларни маълум хажм 
ва шиддатли машғулотда машғулот юкланишига тайёрлаш 

---

32 
мақсадида қўлланилади. У бир хил машқларни иш қобилиятини 
тиклаш учун дам олиш оралиғи билан такрорлаш орқали 
характерланади. 
Тайёргарлик даврида айрим уч дақиқалик 
беллашувлардан қўлланилади, кейин улар бирлаштирилади. 
Беллашувлар тўлик ўтказишдан юкланишларни такрорлаш 
ҳосил бўлиб, бунинг якунида курашчининг иш қобилияти 
янада ошади. 
- Интервалда машқлар методи курашчининг махсус 
чидамлилигини бир йўналишда ошириш мақсадида 
қўлланилади. У ҳам такрорий машқ методи каби бир хил 
машқларни қайтариш билан характерланиб, маълум дам олиш 
оралиғи билан бажарилади. 
- 
Мусобақа услуби курашчини бевосита мусобақага 
тайёрлаш учун қўлланилади. Бу услубдан машғулотлар 
жараёнида кўп фойдаланиш шарт эмас. 
- Курашчининг жисмоний тайёргарлиги жараёнида ўйин 
методи умумий ва махсус жисмоний тайёргарликни ошириш 
мақсадида қўлланилади. 
- Айланма тренировка усули машғулот жараёнида ҳар 
хил максадларда қўлланилади. Унинг моҳияти шундаки, 
машқлар курашчиларнинг ҳаракатланаётган окими 
шароитида бажарилади. 
Машқларнинг 
хажми 
ва 
мазмуни 
педагогнинг 
топшириғи билан белгиланади. Масалан, беш полвон учун беш 

---

33 
гимнастика снарядидан бекатлар ясалган, уларда куч ва куч 
чидамлилигини тарбиялаш вазифасини хал қилиш мумкин.