Ызбекистон республикаси давлат жисмоний тарбия ва спорт +ымитаси

1.7. Чаққонликни тарбиялаш 
Чаққонликни биринчидан, янги ҳаракатларни тезда 
ўзлаштириб олиш қобилияти, иккинчидан ҳаракат 
фаолиятини тўсатдан ўзгараётган шароит талабларига 
мувофиқ равишда тез қайта қуриш қобилияти деб қараш 
мумкин. 
Ўзгарувчан шароитда ҳаракатни туғри бажариш учун 
курашчига умумий ва махсус тайёргарлик лозим. Бундан 
ташқари курашчи вақтнинг маълум қисмида ҳаракат қилишига 
туғри келади. Бу унинг реакция вақти ва ҳаракатга туғри 
тайёрлиги билан боғлиқ. Шунинг учун хам чаққонлик 
курашчининг юксак машқ қилган ҳолатида яхши намоён 
бўлади. Чаққонлик етарлича маънавий—ғоявий тайёргарлик 
даражасида (дадиллик, қатъийлик), шунингдек, кўтаринки 
рухий ҳолатда намоён бўлади. Чаққон иш бажарадиган 
курашчининг асосий устунлиги янги мураккаб ҳаракат 
уйғунлигини тезроқ узлаштириш қобилиятига боғлик. 
Чаққонликни ривожлантиришда курашчи мушак 
таранглиги ва бўшаштиришни бошқариш, яъни ишлаётган 
мушакларни таранг тутиш ва бўшаштиришни алмаштириш 
катта аҳамиятга эга. 
Чаққонликни ривожлантириш мақсадида жисмоний 
тайёргарлик манбаларидан фойдаланишда қуйидагиларни 
кўзда тутиш керак: 

---

34 
-муайян сифатларни ривожлантириш (кучли, 
чидамийлик, тезкорлик) учун қўлланилган ҳар бир машқ бир 
вақтнинг ўзида чаққонликни ҳам ривожлантиришга хизмат 
қилиши лозим. Шу мақсадда махсус машқларни 
ўзлаштиришда бўлганидек, онгли равишда ҳар бир машқни 
бажариш техникасини ўрганиш керак. Фақат шундан 
кейингина бу машқларни бажариш шиддатини ошириш 
мумкин. 
- чаққонлик янги ҳаракатларни ўзлаштириш жараёни, 
янги шароитда ҳаракатни бажариш, шунингдек кутилмаганда 
юзага келувчи янги ҳаракатларни мураккаб вазиятларда 
бажарганда муваффақиятли ривожланади. 
- 
чаққонликни 
ривожлантириш 
учун 
аввал 
ўзлаштирилган машқларни мураккаблаштириш усулидан 
фойдаланиш керак. Бунинг учун ҳаракатнинг тузилишига ёки 
уни бажариш техникасига айрим ўзгартиришлар киритиш, 
машқларни бажариш учун шарт ва шароитни ўзгартириш 
мумкин. 
- ҳаракат чаққонликни ривожлантириш учун икки 
томонлама машқни ўзлаштириш (ўнг ва чап томонга) услубий 
усулларидан фойдаланиш лозим.