2-jadval Yuguriishning turli vaziyatlarini qo’llaganda qadamlar uzunligi dinamikasi
Itarilish
Erga “qo’nish”
1-g’ovgacha qadamlar soni
Qadamlar uzunligi, sm
1
2
3
4
5
6
7
8
207
150
8 (erkaklar)
55
115
130
145
160
180
205
175
200
120
8 (ayollar)
60
95
115
135
150
175
190
180
215
150
7 (erkaklar)
90
120
160
180
205
215
187
-
7 qadamli variantda oldindagi start tirgagi start chizig’idan 20-30 sm masofada qo’yiladi, og’ish burchagi – 30-40o. Sportchi unga siltaydigan oyog’ini joylashtiradi. Start tirgaklari orasidagi masofa 45-60 sm bo’lib, bu dastlabki qadamlar uzunligini oshirishga imkon beradi. Ikkinchi start tirgagining og’ish burchagi – 60-65o.
Start o’qi uzilgach, g’ovchi ilk qadamlaridanoq qaddini bir me’yorda rostlay boshlaydi va 5-6 qadamda odatdagi yugurish holatini egallaydi. Ayollarning morfofunksional ko’rsatkichlari hamda masofa o’lchamlari (g’ovlarning balandligi va ular oralig’i) nisbati qulayroq bo’lgani tufayli ular egilgan holatni ko’proq vaqt saqlashlari va to’la rostlanmasdan g’ovga “hujum” boshlashlari mumkin.
Amaliyotda gavdaning egilishi bilan bog’liq nuqsonlar ko’p uchraydi. 3-4- yoki hatto 1-2-qadamlardayoq gavdani rostlash yugurish tezligini bir me’yorda oshirib borishga putur etkazadi, bunda inersiya kuchlaridan foydalanilmaydi, tezlik itarilishga alohida e’tibor berilganligi tufayli oshadi, bu tananing orqa qismidagi mushaklarning haddan ziyod zo’riqtirilishiga olib keladi.
G’ovchining start olish texnikasiga xos juda muhim element uning egallagan holatidir. Sportchining dastlabki harakati startdagi nigohi yo’nalishini saqlagan holatda amalga oshiriladi.
Dastlabki qadamlar koptokning sakrashidek tarang bo’lishi lozim, bunga oyoqlarni avval tizza bo’g’imida va shundan keyingina kaft bo’g’imida faol rostlash hisobiga erishiladi. Oyoq kaftlarida baland turishga intilish oyoqlarning tizza bo’g’imida anchagina bukilishiga sabab bo’ladi. Oyoqlarni rostlash vaqtida tayanchli oraliq uzayadi va bu yugurish tezligining pasayishiga olib keladi.
7–va 8–qadamlarni bajarish juda katta ahamiyatga ega. Aynan shu qadamlar g’ovni oshib o’tish ritmini belgilaydi. Ular avvalgilariga qaraganda ancha faol, deyarli bor kuch bilan bajariladi. So’nggi qadamni qisqartirish uchish bosqichida sonlarni tezlik bilan bir-biriga yaqinlashtirish hamda oyoqni tayanchga jadal qo’yish hisobiga amalga oshiriladi. Bu startdan yugurib kelishning eng murakkab elementi hisoblanib, uni takomillashtirishga ko’p vaqt sarflash o’zini oqlaydi. Bu qadamning to’g’ri bajarilishi tufayli itariluvchi oyoq deyarli to’liq, rostlangan holda OMO’ (og’irlik markazi o’qi) proyeksiyasiga yaqin keltiriladi. Eng kuchli sportchilarda oyoqni joylashtirish burchagi 650 gacha, tizza bo’g’imida esa 160o gacha yetadi. Oyoq barmoqlarini sportchi o’ziga qaratib tortadi, oyoq kafti tarang holda uzatiladi. G’ov ustiga itarilish vaqtida tayanch oyoq tizza bo’g’imida deyarli bukilmaydi, u oyoq kafti hisobiga amortizasiyalanadi. G’ovlardan oshib o’tish texnikasini tahlil qilishga turli xil yondashuvlar mavjud. Ulardan biri – alohida bosqichlarni (yuguruvchi egallagan vaziyatlarni) ayirib ko’rsatish bo’lib, u shakliga ko’ra tekshirilayotgan o’lchamlarga aniq javob beradi.
25-rasmda g’ovlar osha yugurish kinogrammasi – to’siq ustidan oshib o’tish lahzasi berilgan. G’ovchining barcha harakatlari tinimsiz mashq mahsuli bo’lib, uning asosida g’ovlarni, ular orasidagi masofani va, umuman, butun masofani imkon qadar tezroq bosib o’tishga intilish yotadi. Shuning uchun ham g’ovchining texnik mahoratini belgilovchi harakatlarning oqilonaligi, g’ovlar osha yugurish samaradorligining asosiy mezonidir. Bunda sportchi harakatning alohida fazalarini yaxlit bajarish uchun tejamli harakatida sarflaydigan eng kam vaqt hisoblanadi.
25-rasm. 110 m ga G’ovni oshib o’tish kinogrammasi G’ovlar osha yugurish texnikasining samaradorligi mezoni sifatida harakatlarning vaqt xususiyatlarini qabul qilar ekanlar, turli mutaxassislar vaqtni yanada qisqartirish imkoniyatlarini g’ovlar osha yugurishning har xil bosqich va elementlarida ko’radilar. Biroq aslida g’ovlardan oshib o’tish texnikasi ko’proq eng muhim ahamiyatga ega bo’lsa kerak. Unda 3 ta fazalarga ajratiladi: itarilish – g’ovga hujum boshlash, g’ovning ustidan oshib o’tish va “qo’nish”, ya’ni g’ov ustidan erga tushish. G’ovlar osha sprintda to’siqni engib o’tish texnikasini yanada chuqurroq tahlil etish uchun sportchi harakatlarini 21-rasmda ko’rsatilganidek, alohida bosqich va elementlar bo’yicha ko’rib chiqish kerak. Yaxlit harakatni elementlarga qat’iy taqsimlab chiqilgan bosqichlarga shu tariqa bo’lish orqali g’ovchilarning texnik mahoratini baholash hamda ularning harakatlari samaradorligini “ideal model”ga nisbatan nazorat qilish mumkin.
26-rasmda 1-9-lahzalar g’ovni oshib o’tish vaqtida tayanchli va parvoz bosqichlarining alohida elementlarini o’z ichiga oladi. G’ovni oshib o’tish lahzalari ajratib ko’rsatilgan va ularning tavsifi g’ovlar osha yugurish texnikasini ob’ektiv tarzda namoyish etishga imkon beradi.
