rasm. Ultratovushli defektoskopning ishlashi:
a — delalda nuqson yo‘q:
b —
detalda nuqson bor;
I — generator;
— pyezoelektr plastina (nur tar- qatgich); 3 — detal; 4 — ultratovush to'lqinlari; 5—qabul qilgich; 6— nuqson; 7 — to'lqin qabul qiluvchi asbob.
lchki darz yoki bo'shliqlarni aniqlash uchun ultratovushli defektoskopiya usuli qo'llaniladi. Bu usul ultratovush tcbranish- laming metallda tarqalishi va nuqsonli joylardagi muhitning z.ichligi va akustik qarshiligining keskin o'zgarishiga asoslangan. Bir nccha xil ultratovush dcfektoskoplari mavjud. Misol tariqasida 2.4- rasmda soya usulida ishlaydigan ultratovush defektoskopining sxemasi keltirilgan. Ultratovush gencratorlari
I da hosil bo'lgan qisqa elektroimpulslar pyczoclektrik nurlantirgich 2 ga kcladi, bu yerda ular ultratovush tebranish la rga aylantiriladi. Nurlantirgich
2 va qabul qilgich 5 tckshiriladigan detal Jbo'ylab harakat qiladi. Agar detaining ichida darz yoki bo'shliq <5bo‘)sa. и holda nurlantirgich
dan chiqarilayotgan ultratovush to'lqinlari nuqsondan qaytib qabul qilgich 5 ga tushmaydi. Ular tovush soyasi ko'lamida joylashgan bo'ladi. Bu holda indikatorstrelkasining holati o'zgaradi. bu detaining shu joyida nuqson boladi (2.4- rasm. b ga qarang). Agar detalda nuqson ho'lmasa (2.4- rasm, a), indikatorning strclkasi o'zining boshlang'ich holatini o'zgartirmaydi. chunki ultratovush to'lqin qabul qilgich 5va kuchaytirgich orqali indikator 7ga kcladi.
Dctallar tckshirilganidan so'ng ikki tashkiliy shakl, ya'ni nuqson va marshmtlar bo'yicha saralanishi mumkin. Dctallar nuqsonlarini ta'mirlash texnologik jarayoni har bir nuqson uchun alohida tuziladi va saralash vedomostiga kiritiladi.
Nuqsonlar bo'yicha ta'mirlash tcxnologiyasining asosiy kamchiliklaridan biri operatsiyalarni bajarish ketma-ketligi tuzatish jarayonining talablariga to'g'ri kelmagan holda belgilanishidir. Bunda ta’mirlash sifati ishchining tajribasiga bog'liq bo'ladi.
Shuning uchun ishlab chiqarish rcjasi kalta bo'lgan ta'mirlash korxonalarida ta’mirlash ishlari konscntratsiyalashuvining ixti- soslashuvi natijasida nuqson bo'yicha ta'mirlash texnologiyasi ma'qul bo'lmay qoladi va iqtisodiy tomondan
0‘zini oqlamaydi.
(2.57) Detallarni ta'mirlash marshruti bo‘yicha
saralash
Ma'lumki, ta’mirlanadigan detallarda bitta emas, balki bir ncchta nuqson bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, detallardagi nuq- sonlarning ma'lum majmuyi takrorlanadi va detallarning kons- truktiv-texnologik xarakteristikasiga hamda ishlatilish sharoitiga bog‘liq bo'lgan qonuniyallarga bo'ysunadi. Shunga ko'ra, detallardagi nuqsonlarni ta’mirlash marshrutlari bo‘yicha, nuqsonlar majmuyini hisobga olgan holda saralash kerak. Ta'mirlash marshruti saralash bo'limida bclgilanadi. Bunda detallarning nuqsonli joylarigina bclgilanmasdan, balki ta’mirlash marshrutining tartib raqami ham ko'rsatilgan bo'ladi.
Ta’mirlash marshrutlari ko'p bo'lmasligi kerak. Barcha marshrutlarga detallardagi bukilishlarni to‘g‘rilash, rczba ochishni ravonlashtirish. g'adir-budurliklarni yedirish, barcha o'qdosh yuzalarni tuzatish kabi ishlarni kiritish hisobiga marshrutlar sonini qisqartirish mumkin.
Marshrutda uchraydigan nuqsonlar majmuyi bilan ta’mirlash usullari orasidagi texnologik bog'lanish ham ko'rsatilishi kerak. Detallarni ta’mirlash marshrutlarini ishlab chiqishda quyidagi asosiy tamoyilga amal qilish zarur.
tamoyil. Nuqsonlar majmuyi har qaysi marshrutda aniq bo'lishi kerak; detallarda birgalikda uchraydigan nuqsonlarning paydo bo'lish qonuniyatlari tadqiqot yo'li bilan belgilanadi. Bunda bir qancha detallar defektoskopiyadan o'tkazilisht lozim. Defcktoskopiya natijalari maxsus jadvalga yozib boriladi. Bunday jadvalda avtomobiining turi, detaining katalog bo'yicha nomi va nomcri, nuqsonning o'rni ko'rsatilgan eskiz, shuningdek, nuqsonlar tafsiloti ko'rsatiladi. Jadval to'ldirilgandan keyin nuqsonlari birgalikda uchraydigan bir xil detallarning soni hisoblab chiqiladi. Bunday ma'luniotlardan nuqsonlarning xarakterini va ularni birgalikda uchrash variantlarini aniqlash mumkin bo'ladi.
tamoyil. Har bir dctalni mumkin qadar kam marshrutda ta’mirlash kerak. Marshrutlar ko'p bo'lganda ishlab chiqarish jarayoni murakkablashadi, ko'p va katta omborxonalar kerak oo'ladi, detallarni ishlab chiqarishga kiritish, detallarning ishlash imkoniyatini tiklashga oid texnologik jarayonlarni rasmiylashtirish va ishlab chiqarish hisobini rejalashtirish qiyinlashadi. Marshrutlar sonini detaining ishlash imkoniyatini tiklash uchun ko'p mehnat sarflanmaydigan, biri ikkinchisidan farq qiluvchi kichikroq nuqsonlar majmuyini marshrutdan chiqarib tashlash yo'li bilan kamaytirish mumkin, kam uchraydigan marshrutga tushgan detallarning ishlash imkoniyati detallarni yig'ish usuliga qarab, maxsus texnologiya bo'yicha tiklanishi kerak.
