Iv mashinasozlikda o‘zaro almashinuvchanlik to‘G‘risida tushunchalar

Val/teshiklari titimini belgilash


Mashinasozlikka oid chizmalarda nominal va chekka chiziqli o4chsmlar va ulaming ogiishlari birliklari ko‘rsatilmasdan, millimetr hisobida belgilanadi, masalan, 42255; 42^»; 50^”; 42^’"; 42^ Burchak oifchamlari va ulaming ogiishlari gradus, minut yoki sekundlar hisobida birliklari ko‘rsatilgan holda belgilanadi. Masalan, 10^o30’40”. Og‘ishlaming mutlaq qiymatlari bir xil bo‘lsa, ular + ishorasi bilan nominal o4cham yonida bir marta ko‘rsatiladi. Masalan, 60 + 0,2; 120°+ 10°. Nolga teng boigan og^shlar chizmalarda ko^satilmaydi, bu holda og‘ishlaming bittasi qo'yiladi - musbat yuqori og‘ish o'mida, manfiy esa quyi og‘ish o‘mida. Masalan, 200^; 200_A2.

а

b

g

Z

**•
- I

V

i

25

5.3-rasm. Chizmalarda о'Ichamlarning ко 'rsatilishi


Nazorat savollari:

1. 
   Nominal oMcham bilan haqiqiy o‘lcham o‘rtasidagi farq nimadan iborat? •
   
2. 
   Qanday oMchamlar chegaraviy o‘lchatnlar deb ataladi?
   
3. 
   Chegaraviy o‘lcham, nominal o‘lcham va chegaraviy og‘isWar bir-biri bilan o'zaro qanday bog4<mgan?
   

4 .Detallaming qanday elementlari «teshik» va «val» degan umumlashtirilgan nomga ega?

5. 
   BIRIKMALAR VA O‘TQAZISHLAR TO‘G‘RISIDA
   TUSHUNCHALAR
   

6.1.Birikma va o‘tqazishlar turlari
Ikkita yoki bir nechta qo‘zg‘aluvchan yoxud qo‘zg‘almas qilib biriktirilgan detallar tutashuvchi detallar deb ataladi. Detallar bir-biri bilan biriktiriladigan yuzalar tutashuvchi yuzalar, qolgan yuzalar esa tutashmaydigan yoki erkin yuzalar deb ataladi. Bir-birining ichiga kiradigan detallar birikmasida qamrovchi va qamranuvchi yuzalar mavjud.
Asosiy val - yuqori og‘ishi nolga teng bo'lgan val (es = 0).
Asosiy teshik - quyi og‘ishi nolga teng bo‘lgan teshik (EI = 0).
Qamrovchi va qamranuvchi yuzalar 0‘lchamlarining joizlik- larini qisqartirib teshik joizlikligi TD va val joizlikligi Td deb atashadi.
O‘tqazish deb detallar o‘zaro biriktirilganda ular orasida hosil bo‘ladigan oraliqlar yoki tarangliklar qiymati bilan aniqlanadigan birikma xususiyati ataladi. O‘tqazish biriktirilgan detallar bir-biriganis- batan siljishi erkinligi yoki siljishga qarshilik darajasini ta’riflaydi.
Teshik va val joizlik maydonlari bir-biriga nisbatan joyla- shishiga qarab, o‘tqazishlar oraliqli (6.1-rasm), taranglik bilan yoki o‘tuvchan bo‘lishi mumkin.
Oraliqli o'tqazish-detallami birikmada oraliq hosil bo‘lganida paydo bo‘ladi (teshikning joizlik maydoni valning joizlik maydoni ustida joylashgan). Oraliqli o‘tqazishlar sirasiga, shuningdek, teshik joizlik maydonining quyi chegarasi val joizlik maydonining yuqori chegarasiga mos keladigan o‘tqazishlar ham kiradi.
Taranglik bilan o‘tqazish- detallarni birikmada taranglik hosil bo‘laganida paydo bo‘ladi (teshikning joizlik maydoni val joizlik maydonining pastida joylashgan).
0‘tish o‘tqazish-detallar birikmasida ham oraliq ham taranglik hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan o‘tqazish (teshik va valning joizlik maydonlari o‘zaro qisman yoki to‘liq qoplanadi) Har xil o‘tqazishlar joizlik maydonlarining joylashishi 6.1-rasmda keltirilgan.