Иқтисодий таҳлил

14-вариант
1.Иқтисодий таҳлилнинг ахборот манбалари.
Iqtisodiy tahlilning asosiy axborot manbalari quyidagilar:1. Biznes reja m a’lumotlari.2. Buxgalteriya hisobi va hisoboti.3. Statistik hisob va hisobot.4. Operativ (tezkor) hisob va hisobot.5. Hisobdan tashqari ma’lumotlar.Ushbu sanab o‘tilgan ma’lumotlar ichida eng asosiysi buxgalteriya hisobi va hisobot hisoblanadi, chunki taxminan 70 foiz ma’lumotlami iqtisodiy tahlil buxgalteriya hisobidan oladi. Tahlil qilish jarayonida yillik hisobotga yozilgan izohnoma ham har tomonlama ko'rib chiqiladi. Tahlil qilish jarayonida hisobdan tashqari m a’lumotlardan ham foydalanish katta samara beradi. Bularga: tekshirish va taftish hujjatlari, moliya va soliq idoralari, bankning bajargan tahlil natijalari, laboratoriya va taqobat nazorati materiallari, korxona mehnat jamoasining umumiy majlis materiallari kiradi.Iqtisodiy tahlilda qo’llaniladigan axborotlar oshkoraligi nuqtai nazaridan yopiq va ochiq m a’lumotlarga bo'linadi. Buxgalteriya va statistik hisobotlarda ifodalangan m a’lumotlar tashqariga, boshqa subyektlarga taqdim qilinadi va ular ochiq ma’lumotlarga kiradi. Bozor munosabatlari sharoitida har bir xo'jalik yurituvchi subyekt o'zining m e’yoriy ko'rsatkichlari, tariflari, limitlari va ulami baholash yo’llarini ishlab chiqadi. Bu ko’rsatkichlar xo’jalik subyektining tijorat, texnologik va ishlab chiqarish siri hisoblanadi.


2. Аудитни режалаштириш.
Odatda, auditorlik tekshiruvi m a’lum bir muddat bilan cheklanadi (o‘rtacha 20-30 kun). Ushbu cheklanishlar oqibatida quvvati bo'yicha yirik va hatto o ‘rta bo'lgan korxonaning moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini har doim ham yoppasiga tekshirishni amalga oshirish imkoni bolm aydi. Shuning uchun har bir iqtisodiy subyektning o ‘ziga xos bo‘lgan xususiyatlarini hisobga olgan holda tekshiruv strategiyasini tanlash muhim ahamiyatga ega. Bu quyidagilami nazarda tutadi:- mijoz faoliyati to'g'risida to ‘plangan m a’lumotni ko‘rib chiqish;- tavakkalchilik va ichki nazorat samaradorligini oldindan baholash;- operatsiyalami alohida guruhlar bo‘yicha tekshiruvning batafsilliligi, mohiyati va davomiyliligini an iq lash.Auditorlik tekshiruvining strategiyasi eng oqilona yoMlami tanlash asosida ushbu tekshiruvning maqsadlariga erishish, auditoming tajribasi, malakasi, auditorlik firma va mijozning uzoq muddatli hamkorligiga, y a’ni mijozning xususiyatlarini qay darajada bilishi, audit jarayonida yechiladigan masalalar tavsifi va boshqa omillarga bogliqdir.Auditorlik tekshiruvining strategiyasi auditor tomonidan yozma ravishda tuzilgan reja shaklida bo‘lishi lozim va uning maqsadi quyidagilardan iborat:- testlaming hajmi, turi va kerakliligini oldindan belgilab olish;- ular o'tkazilishi munosabati bilan chiqimlarni baholash;- tekshiruv boshlangunga qadar barcha asosiy masalalar bo'yicha mijoz bilan o ‘zaro hamfikrlikka erishish;- mazkur mijozda auditorlik tekshiruvi o‘tkazish asoslanganligi va uning sifati to ‘g ‘risida isbotlarga ega bo‘lish.Rejalashtirishdan oldin quyidagi bosqichlami amalga oshirish lozim:- rejalashtirishdan oldingi tayyorgarlik;- korxona to ‘g ‘risida umumiy m a’lumot olish (faoliyat, aloqalar xususiyatlari, huquqiy majburiyatlari va boshqalar);- moddiylikni baholash;- auditorlik tavakkalchiligini baholash;- ichki nazorat tizimi va uning samarasizlik tavakkalchiligini baholash.
Auditor auditni samaradorlik biian o ‘tkazishni ta’minlaydigan auditorlik ishini rejalashtirishi lozim.“Rejalashtirish” umumiy strategiyani ishlab chiqish va auditning kutilayotgan tavsifi, muddati va hajmiga mufassal yondashishni ifodalaydi. Auditor auditni samarali va o ‘z vaqtida o‘tkazilishi ta'm inlanadigan qilib rejaiashtiradi.Ko'pchilik auditorlik tashkilotlari mijozning tarmoq xususiyatlariga moslashgan tekshiruv rejasiga oid o‘zlarining ichki standartlarini ishlab chiqadilar.Odatda rejalashtirish quyidagilardan iborat:- jadvallami ishlab chiqish;• auditorlik tekshiruvi muddatini belgilash va uni mijoz biian muhokama qilish;- ijrochi guruh a’zolariga yo'riqnom a berish;- firma ichidagt quyi b o iim lar biian aloqalar o'm atilishini tashkiletish;- mijoz biian audit strategiyasi va unga tayyorgarlik ko‘rishni muhokama qilish. Auditni rejalashtirishni auditorlik tashkiloti auditni o ‘tkazishning umumiy qoidalariga, shuningdek, quyidagi xususiy qoidalarga muvofiq o ‘tkazishi zarur, y a’ni:- rejalashtirishning kompleksliligi;- rejalashtirishning uziuksizligi;- rejalashtirishning maqbulligi.Auditni rejalashtirishning kompleksliligi qoidasi birlamchi rejalashtirishdan boshlab, auditning umumiy rejasi va dasturini tuzishga qadar rejalashtirish barcha bosqichlarining o ‘zaro bogMangan va uyg'un boMishi ta’minlanishini taqozo etadi.Auditni rejalashtirishning uziuksizligi qoidasi auditorlar guruhiga o'zaro bogMangan topshiriqlami belgilash va rejalashtirish bosqichlarini muddatlar hamda xo‘jalik yurituvchi turdosh subyektlar (alohida balansga ajratilgan tarkibiy boMinmalar, filiallar, vakolatxonalar, sho‘’ba jamiyatlar) bo'yicha balansda o ‘z ifodasini topadi. Audit uzoq vaqt davriga rejalashtirilganda xo'jalik yurituvchi subyektning auditorlik kuzatuvi bir yil davomida amalga oshirilsa, auditorlik tashkiloti x o ‘jalik yurituvchi subyektning moliya-xo‘jalik faoliyatidagi o'zgarishlar va oraliq auditorlik tekshiruvlar natijalarini hisobga olgan holda audit o‘tkazish reja dasturlariga o‘z vaqtida tuzatishlami kiritishi kerak.Auditni rejalashtirishning maqbulligi qoidasi shundan iboratki, rejalashtirish jarayonida auditorlik tashkiloti auditorlik tashkilotining o ‘zi belgilagan mezonlar asosida audit umumiy rejasi va dasturining maqbul variantini tanlash imkoniyati uchun rejalashtirish variantliligini ta’minlashi zarur.Auditni rejalashtirish paytida auditorlik tashkiloti quyidagi asosiy bosqichlami ajratishi kerak:- dastlabki rejalashtirish;- auditning umumiy rejasini tayyorlash va tuzish;- audit dasturini tayyorlash va tuzish-auditni dastlabki rejalashtirish mazmuni. Auditni samarali rejalashtirish uchun auditorlik tashkiloti xo'jalik yurituvchi subyekt rahbariyati bilan auditni o‘tkazish bilan bogMiq asosiy tashkiliy masalalami kelishib olishi zarur.

Таянч иборалари: жадвалларини ишлаб чиқиш, аудиторлик текшируви. муддатларини белгилаш ва мижоз билан келишиш, ижрочи гуруҳ тузиш ва уларга йўриқнома бериш.