Иšтисодий таілил фанининг моіияти, бозор иšтисодиёти шароитида аіамияти ва вазифалари

 

 Тзйб = Зйб
1
 - Зйб
0
 . 
 
Товар келиб тушишининг товар обороти ҳажмига таъсирини (

Ткт) топиш учун унинг ҳисобот йилидаги миқдоридан ( КТ
1
) асос 
йилидаги миқдори ( КТ
0
) айириб ташланади, яъни : 

 Ткт = КТ
1
- КТ
0. 
Товарларнинг ҳар хил чиқиб кетишининг товар обороти ҳажмига 
таъсирини (

Тхч) топиш учун унинг ҳисобот давридаги миқдоридан 
(Хч
1
) асос давридаги миқдори айрилиб ташланади (Хч
0
) , яъни : 

 Тхч = Хч
1
- Хч
0. 
Товар 
захираси қолдиғининг ҳисобот даври охиридаги 
ўзгаришининг товар оборотига таъсирини
(

Тзох) топиш учун, унинг ҳисобот давридаги миқдоридан (Зох
1
)
асос давридаги миқдори (Зох
0
) айирилади, яъни : 

Тзох = Зох
1
 - Зох
0
. 
Омиллар таъсири ҳисобининг тўғрилигини аниқлаш учун ҳамма 
омиллар таъсирини қўшиш лозим. У ҳолда умумий фарқ барча 
омиллар таъсирига тенг бўлади : 

Т = 

 Тзйб

 

 Ткт

 

 Тхч

 

 Тзох

---

45 
Мувозанат усулини қўллаб натижага омиллар таъсирини ҳисоблаш 
қуйидаги мисолда келтирилган (7.1-жадвал).
Ушбу жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, товар 
обороти ҳажми ҳисобот даврида режадагига нисбатан 97,2 минг 
сўмга ошган. Ушбу ўзгаришга товар келиб тушишининг 106,3 минг 
сўмга ошиши ва товарларнинг ҳар хил чиқиб кетишининг 0,1 минг 
сўмга камайиши товар оборотига ижобий таъсир қилган. Бошқа 
омиллар эса товар оборотининг ўзгаришига салбий таъсир кўрсатган. 
Жумладан, товар захираларининг ҳисобот даврининг бошида меъёрга 
нисбатан 6,2 минг сўмга кам бўлиши, шу даврнинг охирида эса 
меъёрдан 3,0 минг сўмга ошиқча бўлгани товар