Иқтисодий таҲ

2	3	4 (2-1)
5 (2-3)
Ишчилар сони, киши	24	37	24 х 145,83 / 100 = 35	+13	+2

Изоҳ. Маҳсулотлар сотишдан олинган соф тушум ҳажми: Ўтган йил – 11133677 минг сўм; Ҳисобот йили – 16236271 минг сўм. 16236271 х 100 / 11133677 = 145,83%.
8.2-жадвалдан кўринишича, маҳсулотлар сотишдан олинган соф тушум ҳажмининг ўсиш суръатини ҳисобга олмаганда ишчилар сони бўйича мутлақ фарқ 13 кишини ташкил қилади. Корхонада маҳсулотлар сотишдан олинган соф тушум режасини бажариш учун 37 ишчи эмас, балки 35 ишчи фаолият юритиши керак эди. Маҳсулотлар сотишдан олинган соф тушум ҳажмининг ўтган йилга нисбатан ўсиш суръатини (145,83 фоиз) инобатга олганда эса, нисбий ортиқчалик 2 кишини ташкил этди. Бу эса корхонада меҳнат унумдорлиги даражаси пасайганлигини кўрсатади.

Меҳнат унумдорлиги вақт бирлиги (соат, смена, ой, квартал, йил) ичида ишчилар томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори ёки бир маҳсулот бирлигини ишлаб чиқаришга сарф қилинган вақт бирлиги билан ўлчанади.

Меҳнат унумдорлигини ҳисоблашда, қуйидаги уч кўрсаткичдан фойдаланиш мумкин:
1. Натурал кўрсаткичлар.
2. Шартли-натурал ко рсаткичлар.
3. Пул (қиймат) кўрсаткичлари.
Меҳнат унумдорлиги моддий ишлаб чиқаришда вақт бирлиги давомида ҳосил қилинган маҳсулот миқдори билан ўлчанади. Бунда индивидуал корхона ва иқтисодиёт кўламидаги меҳнат унумдорлиги фарқланади.
Ижтимоий меҳнат унумдорлиги моддий ишлаб чиқаришда банд бўлган ҳар бир ишловчи ҳисобига ҳосил қилинган миллий даромад миқдори билан ўлчанади. Корхоналарда меҳнат унумдорлиги даражаси товар маҳсулотининг ҳажмини ишловчиларнинг сонига нисбати билан аниқланади. Таҳлил жараёнини чуқурлаштириш учун бир ишчига тўғри келадиган ўртача йиллик, кунлик ва соатлик иш унумдорлиги ҳам ҳисобланади. Ушбу кўрсаткичлар товар маҳсулоти ҳажмини мутаносиб тарзда ишчиларнинг рўйхатдаги сонига, ҳамма ишчилар томонидан бир йилда ишланган киши-кунларига ва киши-соатларига нисбати тариқасида аниқланади.
Меҳнат унумдорлиги даражасини ифодаловчи умумлашган кўрсаткич бўлиб бир ходимга тўғри келувчи ўртача йиллик иш унуми ҳисобланади. Таҳлил учун қуйидаги жадвални келтирамиз (8.3-жадвал).