Иқтисодий таҲ

Кўрсаткичлар	Бизнес режада	Ҳақиқатда
Фарқи (+,-)
1. Ишчиларнинг рўйхатдаги ўртача сони , киши 2. Бир ишчи томонидан бир йилда ўртача ишланган киши-кунлари, кун 3. Иш куни узунлиги, соат 4. Ҳамма ишчи томонидан ишланган киши соатлари, соат	130 240 8,00 ?	135 210 7,65 ?

4-топшириқ.
Қуйида берилган жадвал маълумотларига асосан пировард кўрсаткич – товар маҳсулоти ҳажмини аниқланг ва унинг ўзгаришига таъсир қилувчи меҳнат омилларини занжирли алмаштириш, кўрсаткичларнинг бажарилиш фоизи ва ўсиш суръатидаги фарқ ҳамда кўрсаткичлар даражасидаги фарқ усуллари орқали аниқланг. Жадвалларга тегишли хулосалар ёзинг ҳамда корхонанинг маҳсулот ишлаб чиқаришни кўпайтириш борасида ички хўжалик резервлари суммасини аниқланг.

Кўрсаткичлар	Ўлчов бирлиги	Бизнес-режада	Ҳақиқатда	Фарқи
1. Ишчиларнинг рўйхатдаги ўртача сони 2. Бир ишчи томонидан бир йилда ўртача ишланган киши кунлари 3. Иш кунининг узунлиги 4. Бир ишчига тўғри келувчи ўртача соатлик иш унуми 5. Пировард кў рсаткич – товар маҳсулоти	киши кун соат сўм минг сўм	40 237 8,00 5,13 ?	42 220 7,70 5,45 ?

1. 
   Занжирли алмаштириш усули
   

Ҳи-соб сони	Ал-маш-тириш сони	Ҳисоб формуласига кирувчи кўрсаткичлар				Пировард кўрсат - кич – товар маҳсулоти (минг сўм)	Олдинги ҳисобга Нисба-тан фарқ (+, -)	Ўзга-риш сабаб-лари
		Ишчи-лар сони (киши)	Бир ишчи томонидан ишланган иш кунлари (кун)	Иш куни-нинг узун-лиги (соат)	Соатлик иш унуми (сў м)
А	Б	1	2	3	4	5	6	7
1 2 3 4 5	- 2 3 4 5

б) Берилган кў рсаткичларнинг бажарилиш фоизи даражасидаги фарқ усули

Кў рсаткичлар	Кўрсаткич- ларнинг бажарилиши (%)	Фоизда бўлган фарқ (+,-)	Маҳсулот ҳажмига таъсири (минг сў м)
1. Ишчиларнинг рўйхатдаги ўртача сони
2. Ҳамма ишчилар томонидан бир йилда ишланган киши кунлари
3. Ҳамма ишчилар томонидан бир йилда ишланган киши соатлари
4. Пировард кўрсаткич – товар маҳсулоти

в) Кўрсаткичлар даражасидаги фарқ усули. Ушбу усул занжирли алмаштириш усулининг техник жиҳатдан энг соддалаштирилган усулидир. Бизнинг мисолимизда товар маҳсулоти ҳажми ҳисобот йили ҳақиқатда бизнес режага нисбатан минг сўмга ошган. Бу ўсишга қуйидаги омиллар таъсир кўрсатади:

1. Ишчиларнинг ўртача рўйхатдаги сонининг ўзгариши (ҳисоблаб чиқинг).
2. Бир ишчи томонидан ўртача ишланган киши кунларининг ўзгариши (ҳисоблаб чиқинг).
3. Иш куни узунлигининг ўзгариши (ҳисоблаб чиқинг).
4. Бир ишчига тўғри келувчи соатли иш унумининг ўзгариши (ҳисоблаб чиқинг).
Омиллар тенглиги (баланс) ? (минг сўм).
Маҳсулот ишлаб чиқаришни кўпайтириш бўйича ички хўжалик резерви суммаси ? (минг сўм).

4- БОБ.ИҚТИСОДИЙ ТАҲЛИЛНИНГ ИҚТИСОДИЙ-МАТЕМАТИК УСУЛЛАРИ


4.1.Иқтисодий - математик усулларни таҳлилда қў ллашнинг зарурияти

Кўхна ва қадимги Гретсиянинг Платон дарвозасига шу сўзлар ёзилган: “Кимда-ким математикани билмаса, унинг академия дарвозасига киришининг ҳожати йўқ“. Математика – бу фанлар маликасидир. Математика зеҳн ва ақлни машқ қилиш воситасидир.

Иқтисодий таҳлилни такомиллаштиришнинг муҳим йўналишларидан бири корхоналар фаолиятида иқтисодий-математик усуллардан ҳамда бу борадаги илғор ахборот технологияларидаги янгиликлардан самарали фойдаланишдир. Ушбу тадбирларни муваффақиятли амалга татбиқ этилиши, иқтисодий таҳлил имкониятларини ошириб, янада кўпроқ турдаги ва мураккаб тавсифдаги масалаларни қисқа муддатда тўғри ҳал қилиш имконини беради. Натижада, корхона иқтисодий фаолиятидаги жуда кўплаб омиллар топилади ҳамда ўрганилади, иқтисодий ресурслардан фойдаланишнинг энг мақбул йўллари танланади, қабул қилинадиган бошқарув қарорлари илмий жиҳатдан асосланади ҳамда фаолият самарадорлигини оширувчи захиралар аниқланиб, улар мақсадга мувофиқ йўналтирилади.
Иқтисодий-математик усулларни иқтисодий таҳлилда қўллаш қуйидагилардан келиб чиққан:
1. Корхоналар сони кун сайин ошиб бормоқда.
2. Ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар номенклатураси 10 млн. тур, уларнинг хилма-хиллиги эса 1 млрд. турни ташкил этади.
3. Иқтисодиёт жуда ҳам мураккаб иерархик (бў йсуниш) тизимига эга.
4. Иқтисодиётнинг барча тармоқлари жуда юқори параметрларда ишламоқдалар, яъни ишлаб чиқариладиган маҳсулот хилма-хиллиги ва таркибининг ўзгариши тез суръатлар билан бормоқда.
Иқтисодий таҳлилда иқтисодий-математик усулларни қо`ллаш қуйидаги босқичларни ўз ичига олади (4.1-чизма).