Иқтисод вА молия / экономика и финансы №2, 2011 20 ИҚтисодий назария / экономическая теория

Тўлов баланси
- маълум давр мобайнида 
мамлакат резидентлари ва ташқи дунё ўртасида 
бўладиган битимлар статистик қайд қилинган 
ҳужжатдир. У мамлакатнинг иқтисодий 
алоқаларини аниқ-лўнда ифодалаб пул-
кредит, валюта, бюджет-солиқ, халқаро савдо 
сиёсатининг ҳамда давлат қарзини бошқариш 
йўналишларини танлаш учун индикатор вази-
фасини бажаради.
Тўлов балансида барча иқтисодий битимлар 
иккита катта гуруҳга бўлинади: 
1. жорий операциялар ҳисоби.
2. Капитал ҳаракати ҳисоби.
жорий операциялар ҳисобида маҳсулотлар 
ва хизматлар экспорти «мусбат», импорт 
эса «минус» ишоралари билан белгиланади. 
Яъни, жорий операциялар ҳисобида ички 
маҳсулотлар экспорти кредит, аксинча мам-
лакатга маҳсулотлар олиб келиш - импорт 
эса дебет сифатида кўрсатилади. Чунки, 
маҳсулотлар экспорти хорижий валютада 
бўлиб, мамлакат валюта заҳирасини оширса, 
импорт эса мамлакатдан валюта чиқиб кети-
шига олиб келади. Бу эса ўз навбатида мамла-
кат валюта заҳирасини камайтиради. 
CAB = x - M + Y
f 
+TR
f
Бу ерда, САв – жорий ҳисоблар баланси;
Х – товар ва хизматлар экспорти;
М – товар ва хизматлар импорти;
Y
f
 – 
хориждан олинган соф даромадлар;
TR
f
- хориждан олинган соф трансфертлар.
Ўзбекистонда охирги 7 йилда жорий 
ҳисоблар баланси мусбат
САв > 0 ҳолатда ижро этилмоқда.
Мамлакатда маълум бир вақтда моддий 
ва молиявий активларини сотиб олиш ва 
сотиш билан боғлик операцияларига капитал 
ҳаракати ҳисоби дейилади. Капитал ҳаракати 
ҳисоби балансида корхоналар, ер, уй-жойлар, 
қимматбаҳо қоғозлар, акциялар, хазина мажбу-

---

ИқТИСОД вА мОЛИЯ / ЭКОНОмИКА И ФИНАНСы
№2, 2011
26
ИҚТИСОДИЙ НАЗАРИЯ / ЭКОНОМИЧЕСКАЯ ТЕОРИЯ
3-график