Иқтисод ва молия / экономика и финансы 015, Додиев Ф.Ў

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 4
бошқариш сиёсати банк Бошқаруви томони-
дан ишлаб чиқилади ва тасдиқланади. Лик-
видликни бошқариш бўйича қарорлар банк 
Кенгашида мунтазам равишда кўриб бори-
лади. 
Учинчидан, ликвидлик стратегиясида ву-
жудга келадиган рискнинг даражаси ҳақида 
бошқарув аъзоларининг воқиф бўлиши за-
рур. Ўзбекистон банкларида ликвидлик 
ҳола тининг ҳар кунлик кузатувини амал 
оширадиган ҳамда банк Бошқаруви ва Кен-
гашига банкнинг ликвидлик ҳолати тўғрисида 
ҳисоботлар тақдим этадиган бўлинма фаоли-
ят кўрсатади.
Тўртинчидан, бошқа операция рисклари-
нинг (кредит, бозор ва оператив рисклар) 
ликвидлилик даражасига таъсир этиши ва 
доимий муқобил вариантлар тайёр бўлиши 
зарур. Республикамиз тижорат банкларида 
Ресурсларни бошқариш қўмитаси тузилиб, у 
ликвидликни самарали бошқаришни таъмин-
лаш мақсадида банкнинг турли бўлинмалари 
фаолиятини мувофиқлаштиради. Ушбу қўми-
та иқтисодий шароитга асосланиб банкнинг 
ресурсларга бўлган жорий ва келажакда-
ги эҳтиёжларини кўриб чиқади. Шунингдек, 
банкларда ликвидликни бошқариш, унинг 
да ражасига таъсир қилувчи рискларни аниқ-
лаш ва уларнинг олдини олиш мақса дида 
ғазначилик департаментлари ёки бошқар-
малари тузилган. 
Бешинчидан, ҳар бир хорижий валюта 
тури бўйича таҳлил олиб бориш, чегирмалар 
белгилаш ва уларни ўзгартириб туриш ло-
зим.
Ҳозирги хорижий валюталарнинг тебра-
нувчанлиги юқори бўлган шароитда Марка-
зий банк томонидан ўрнатилган валюта по-
зициялари бўйича меъёрларга банкларнинг 
амал қилиши ликвидлилик нуқтаи назаридан 
ҳам муҳимдир. Ушбу тартибга амал қилиш 
банкларда махсус валюта операцияларини 
амалга оширувчи бўлинмаларга юклатилади. 
Ўз навбатида, бу бўлинмалар Ресурсларни 
бошқариш қўмитасига аъзо бўлиб, банклар-
да ликвидликни бошқаришда иштирок эта-
дилар. 
2010 йил сентябрь ойида Банк назора-
ти бўйича Базель қўмитаси банк капита-
ли ва ликвидлилигининг янги стандартла-
ри тўлиқ ишлаб чиқилганини эълон қилди 
ҳамда ноябрь ойида ушбу янги стандарт-
лар «Катта йигирмалик» («G20») давлатла-
ри раҳбарларининг Сеул саммитида тас-
диқланди. Базель-III дея номланаётган ушбу 
янги стандартлар банклар ликвидлигига ми-
нимал талабларни ҳам кучайтиришни назар-
да тутади. Ушбу янги стандартларга «G20» 
давлатларида 2013 йилдан бошлаб ўтила 
бошланди ва 2019 йилга келиб ушбу давлат-
ларда банклар ўз капиталлари ва ликвидлик 
меъёрларини Базель-III талабларига тўлиқ 
мослаштиришлари кутилмоқда
1
.
Базель-III тавсияларини қўллашдан кўзла-
наётган асосий мақсад банк ишида риск-
лар ни бошқариш сифатини ошириш бў-
либ, бу ўз навбатида, молия тизимининг 
барқарорлигини мустаҳкамлайди. Яъни, банк 
секторининг, молиявий-иқтисодий танглик-
дан келиб чиқадиган инқирозларга қарши 
тура олиш имкониятини оширади. 
Базель-III негизидаги асосий янги талаб-
лардан бири ликвидлиликга нисбатан янги 
мажбурий меъёрларнинг жорий этилиши 
бўлди
2
: 
1. Ликвидликни қоплаш коэффициенти 
(Liquidity Coverage Ratio (LCR)) – 2015 йил 
1 январдан бошлаб:
LCR
= 
Юқори ликвид активлар
≥ 100% 
30 кун мобайнида соф пул 
чиқимлари
2. Соф барқарор манбалар коэффициен-
ти (The Net Stable Funding Ratio (NSFR)) – 
2018 йил 1 январдан бошлаб:
NSFR = 
Мавжуд барқарор 
манбалар
≥ 100% 
Талаб қилинган барқарор 
манбалардан фойдаланиш
1
Базель III. / ru.wikipedia.org/wiki/Базель_III
2
Basel III: The Liquidity Coverage Ratio and 
liquidity risk monitoring tools, January 2013, Bank 
for International Settlement, pp. 4-34. // www.bis.
org/publ/bcbs238.pdf 
70
БАНКЛАР ВА МОЛИЯ БОЗОРИ / БАНКИ И ФИНАНСОВЫЕ РЫНКИ

---